Қонуни ҶТ » Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд»

Мақсади Қонуни мазкур пурзўр намудани масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд дар рўҳияи инсондўстӣ, ифтихори ватандорӣ, эҳтироми арзишҳои миллӣ, умумибашарӣ ва фарҳангӣ, инчунин ҳифзи ҳуқуқу манфиатҳои фарзанд мебошад.

 

БОБИ 1.  МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

 

Моддаи 1. Муносибатҳое, ки Қонуни мазкур танзим менамояд

Қонуни мазкур масъулияти падару модар ва шахсоне, ки онҳоро  иваз мекунанд (минбаъд – падару модар), дар таълиму тарбияи фарзанд танзим менамояд.

 

Моддаи 2. Доираи амали Қонуни мазкур

Амали Қонуни мазкур нисбат ба шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон, новобаста ба маҳалли истиқомати онҳо, шаҳрвандони хориҷӣ ва шахсони бешаҳрванд, ки дар Ҷумҳурии Тоҷикистон зиндагӣ мекунанд ва  шахсони  ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, новобаста ба маҳалли ҷойгиршавии онҳо, татбиқ мегардад, агар санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, тартиби дигареро муқаррар накарда бошанд.

 

Моддаи 3. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи масъулияти падару модар  дар таълиму тарбияи фарзанд

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд ба Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иборат мебошад.

 

Моддаи 4. Мафҳумҳои асосӣ

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:

— фарзанд (кўдак) — шахси ба синни ҳаждаҳсола нарасида;

— шахсоне, ки падару модарро иваз мекунанд — васӣ, парастор, фарзандхондагон, шахсоне, ки дар асоси шартнома кўдакро тарбия мекунанд,   дигар   намояндагони   қонунии   онҳо,   муассисаҳо   ва  дигар ташкилотҳое, ки кўдак дар таълиму тарбияи онҳо қарор дорад (минбаъд – муассисаҳои таълимӣ);

— васӣ ва парастор – шахсоне, ки ба мақсади ҳифзи ҳуқуқу манфиатҳои шахсони ғайри қобили амал ва қобилияти пурраи амал надошта, аз ҷониби мақомоти васоят ва парасторӣ тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон таъин шудаанд;

— таълим – раванди фаъолияти муштараки падару модар, омўзгор ва муассисаи таълимӣ баҳри инкишофи шахсият, истеъдод, малака ва қобилияти фикрию ҷисмонии кўдак;

— тарбия — раванди мақсадноки ба воя расонидани фарзанд аз  ҷониби падару модар, муассисаи таълимӣ, ҷомеа ва ба зиндагии мустақилона омода намудани ў;

— марказҳои дилхушӣ – клубҳои шабона, дискоклубҳо, интернет – кафеҳо,  марказҳои компютерӣ, толорҳои букмекерӣ ва  марказҳои бозиҳои бурднок, тарабхонаҳо ва дигар шахсони воқеӣ ва ҳуқуқие, ки ба ташкил ва гузаронидани чорабиниҳои фароғатӣ ва истироҳатӣ машғуланд;

—  вақти шабона — аз 1 апрел то 30 сентябр — аз соати 22:00 то соати 06:00 ва аз 1 октябр то 31 март — аз соати 20:00 то соати  06:00.

Моддаи 5. Вазифаи падару модар, омўзгор, давлат ва ҷомеа дар  таълиму тарбияи фарзанд

1. Таълиму тарбияи фарзанд вазифаи падару модар, омўзгор, давлат ва ҷомеа мебошад.
2. Вазифаи падару модар фароҳам овардани шароити моддӣ, молиявӣ, маънавӣ ва равонӣ дар таълиму тарбияи дурусти фарзанд мебошад.
3. Давлат барои таълиму тарбия ва ҳифзи кўдакони ятим ва маъюб ғамхорӣ намуда, ба онҳо шароити мусоид фароҳам меорад.

 

БОБИ 2. ҲУҚУҚ ВА ЎҲДАДОРИҲОИ ПАДАРУ МОДАР  ДАР ТАЪЛИМУ

ТАРБИЯИ ФАРЗАНД

 

Моддаи 6. Баробарии ҳуқуқ ва ўҳдадориҳои падару модар

Падару модар, новобаста ба он ки якҷоя ё ҷудо зиндагӣ мекунанд, дар таълиму тарбияи фарзанд ҳуқуқ ва ўҳдадориҳои баробар доранд, ба истиснои ҳолатҳои пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

 

Моддаи 7. Ҳуқуқҳои падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд

Падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд ҳуқуқҳои зерин доранд:

—  ҳуқуқ ва манфиатҳои фарзандро ҳимоя намоянд;

— шакл, намуд ва усули таълим, муассисаҳои  таълимиро, новобаста ба шакли ташкилию ҳуқуқии онҳо, интихоб намоянд, агар ин шакл, намуд  ва усул ба вазъи саломатӣ ва рушди маънавии фарзанд таъсири манфӣ нарасонад;

— дар раванди таълиму тарбия, аз ҷумла назорати сатҳу сифати таълим ва донишандўзии фарзанд дар муассисаҳои томактабӣ ва таҳсилоти миёнаи умумӣ иштирок ва мусоидат намоянд;

—  аз операторон ва провайдерони хизмати алоқаи барқӣ дар бораи аз тарафи фарзанд истифода шудани хизмати алоқаи барқӣ маълумоти дахлдорро ба таври ройгон гиранд; (ҚҶТ аз 15.03.2016,№1294)

— ба мақомоти дахлдор ҷиҳати беҳтар намудани сатҳу сифати таълиму тарбияи фарзанд дар  муассисаҳои томактабӣ ва таҳсилоти миёнаи умумӣ  бо пешниҳод муроҷиат кунанд;

— дар муносибатҳои ҳуқуқӣ намояндаи қонунии фарзанд бошанд;

— риояи ҳуқуқи фарзандро дар раванди таълим  дар  асоси  стандартҳои давлатии таҳсилот талаб намоянд;

— ба фаъолияти муассисаи таълимие, ки фарзандашон дар он таҳсил мекунад, мусоидат намоянд;

— ба раванди таълиму тарбия,  мазмуни таҳсилот, давомот ва сатҳу сифати донишандўзии фарзанд шинос шаванд;

— дигар ҳуқуқҳоеро, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар намудааст, амалӣ намоянд.

 

Моддаи 8. Ўҳдадориҳои падару модар  дар тарбияи фарзанд

Падару модар дар тарбияи фарзанд ўҳдадориҳои зерин доранд:

—  ба фарзанд тибқи арзишҳои миллӣ номи нек гузоранд;

— пас аз таваллуд фарзандро дар мўҳлати то се моҳ аз қайди давлатии сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ гузаронанд;

— барои ҳифзи саломатӣ, ташаккули ҷисмонӣ, маънавӣ ва ахлоқии фарзанд шароит муҳайё намоянд;

— фарзандро ба зиндагии мустақилона омода намоянд;

— фарзандро дар рўҳияи эҳтиром ба Ватан, қонун, арзишҳои миллӣ ва умумибашарӣ тарбия намоянд;

— гаштугузори фарзанди то шашсоларо бе ҳамроҳии шахси аз  чордаҳсола  боло дар кўча ва дигар ҷойҳои ҷамъиятӣ иҷозат надиҳанд;

— шаъну шарафи фарзандро эҳтиром намоянд ва ба муомилаи бераҳмона нисбат ба ў роҳ надиҳанд;

—  новобаста ба ҷинс, синну сол, қобилияти зеҳнӣ, ҷисмонӣ ва рўҳии фарзанд, нисбат ба ў баробар муносибат намоянд;

— дар вақти шабона ба марказҳои дилхушӣ рафтани фарзанди то бистсолаашонро манъ намоянд;

— кирдорҳои зиддиҷамъиятӣ, муомилаи дағалона бо атрофиён, халалдор намудани оромӣ, истифодаи суханҳои қабеҳ, рафтори дағалона дар кўчаҳо, хиёбонҳо, майдонҳо, муассисаҳои фароғатӣ, дохили нақлиёт, хобгоҳҳо, манзили зист, дигар ҷойҳои ҷамъиятӣ ва муносибати тахрибкоронаи фарзандро ба муҳити зист пешгирӣ намоянд;

— ба фарзанди то синни мактабӣ ва фарзанде, ки дар муассисаҳои таҳсилоти умумӣ, ибтидоии касбӣ, миёнаи касбӣ, новобаста ба шакли ташкилию ҳуқуқии онҳо, таҳсил мекунанд, бо худ овардан ва истифодаи телефонҳои мобилиро манъ намоянд;

— ба фарзанд тамошои филмҳои дорои хусусияти шаҳвонӣ, зўроварӣ, экстремистӣ ва террористиро манъ  намоянд;

— аз тарафи фарзанд мақсаднок ва мувофиқ ба таълиму тарбияи ў истифода шудани интернетро назорат намоянд; (ҚҶТ аз 15.03.2016,№1294)

— ба фарзанд мутолиа ва паҳн кардани сабтҳои электронӣ (аз ҷумла тариқи телефонҳои мобилӣ), китобҳо, варақаҳо, рўзномаҳо, маҷаллаҳо ва дигар маводи чопии дорои хусусияти шаҳвонӣ, зўроварӣ, экстремистӣ ва террористиро манъ намоянд;

— иштироки фарзандро дар фаъолияти иттиҳодияҳои динӣ, ба истиснои фарзандоне, ки ба таври расмӣ дар муассисаҳои динӣ ба таълим фаро гирифта шудаанд,  иҷозат надиҳанд;

— барои фарзанди то бистсола истеъмоли нўшокиҳои спиртӣ (аз ҷумла пиво), воситаҳои нашъадор ва моддаҳои психотропӣ, маҳсулоти тамоку (аз ҷумла нос) ва маводи сахттаъсирро  манъ намоянд;

— иштироки фарзандро дар чорабиниҳои барои ў тавсиянашуда иҷозат надиҳанд;

— гирифтани шаҳодатномаи ҳуқуқи ронандагӣ ва рондани автомобилро барои фарзанд  иҷозат надиҳанд;

— ба оворагардӣ ва дигар рафторҳои зиддиахлоқӣ машғул шудани фарзанд роҳ надиҳанд;

— ба ҷалб намудани фарзанд ба корҳои хавфнок ва вазнини ба саломатии ў зараровар ва ҳамчунин дигар корҳое, ки ба инкишофи мўътадили ҷисмонӣ ва равонии фарзанд халал мерасонанд, иҷозат надиҳанд;

— фарзандро ба фаъолияти соҳибкорӣ ва хариду фурўш, ба истиснои ҳолатҳое, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон иҷозат додааст, ҷалб насозанд;

— бе ҳамроҳии шахси болиғ гаштугузор кардани фарзанди то шонздаҳсоларо дар ҳудуди биною иншооти техникӣ, таҳхонаҳо ва болохонаҳои биноҳои истиқоматӣ, корхонаҳо, муассисаҳо, дигар ташкилотҳо, ҳудуди нуқтаҳои фурўши сўзишворӣ, саристгоҳҳои роҳи оҳан, фурудгоҳҳо ва саристгоҳҳои нақлиёти мусофирбар манъ намоянд;

— дар ҷойҳои ҷамъиятӣ навиштан, ифлос намудан ва расонидани зарарро аз ҷониби фарзанд манъ намоянд;

— дастрасии фарзандро ба маводи сўзандаю тарканда пешгирӣ намоянд;

— истифодаи ҷавоҳирот, зару зевар, дигар ашёҳои қиматбаҳо (ба истиснои як ҷуфт гўшвора барои духтарон)-ро аз тарафи фарзанд дар муассисаҳои таълимӣ ва холкўбиро барои фарзанд манъ намоянд;

— ба шикастани панҷараҳо, санги болои қабрҳо, ҳайкалҳо, нимпайкараҳо ва дигар ороишоте, ки дар оромгоҳҳо ва ҷойҳои таърихию фарҳангӣ мавҷуданд ва тахриб кардани онҳо аз тарафи фарзанд роҳ надиҳанд;

— дигар ўҳдадориҳоеро, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар намудааст, иҷро намоянд.

 

Моддаи 9. Ўҳдадориҳои падару модар  дар таълими фарзанд

Падару модар дар таълими фарзанд ўҳдадориҳои зерин доранд:

— ба фарзанди то шашсола барои гирифтани таълиму тарбияи томактабӣ шароит фароҳам оваранд;

— ба таълим фаро гирифтани фарзандро таъмин намуда, ба таҳсили ў дар муассисаҳои таҳсилоти миёнаи умумӣ  монеъ нашаванд;

— фарзандро бо воситаҳои зарурии таълимӣ таъмин карда, барои таълими ў шароити муносиб муҳайё намоянд;

— риояи пўшидани либосҳои расмии мактабиро аз ҷониби фарзанд дар ҳамаи зинаҳои таҳсилот таъмин ва назорат намоянд;

— ба фарзанди имконоти маҳдуди ҷисмонӣ ва рўҳӣ доштаи худ барои таҳсил кардан ва касбу ҳунар омўхтан шароит муҳайё сохта, иллати ҷисмонӣ ва рўҳии ўро пинҳон накарда, дар сурати набудани шароит барои таълими  фарзанд ба муассисаҳои дахлдори давлатии соҳаи маориф, тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ муроҷиат намоянд;

— аз вазъи фарзанде, ки дар мактаб-интернатҳо ва дигар муассисаҳои махсусгардонидашуда, новобаста ба шакли ташкилию ҳуқуқии онҳо, таълиму тарбия мегирад, хабардор шуда, бо чунин муассисаҳо ҳамкорӣ  намоянд ва раванди таълими фарзандро дар ин муассисаҳо зери назорат гиранд;

-донишандўзӣ ва иштироки фарзандро дар раванди таълим назорат карда, бо омўзгорон, ҳайати кормандон ва роҳбарияти муассисаи таълимӣ оид ба таълими фарзанд мунтазам ҳамкорӣ намоянд;

—  дар маҷлисҳои падару модарон ва дигар чорабиниҳои мактабӣ бо даъвати маъмурият тибқи талаботи оинномаи муассисаи таълимӣ ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ иштирок намоянд;

— талаботи оинномаи муассисаи таълимиро, ки фарзандашон дар он ҷо таълим мегирад, иҷро намоянд;

— ҷалби фарзандро барои гирифтани таълим дар таълимгоҳҳои ғайриқонунӣ ё дар назди шахсони алоҳидаи бе иҷозатнома фаъолияткунанда манъ намоянд;

— таълими фарзандро дар хориҷи кишвар бе розигии хаттии мақомоти ваколатдори давлатӣ иҷозат надиҳанд;

— дигар ўҳдадориҳоеро, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар намудааст, иҷро намоянд.

 

БОБИ 3. ЎҲДАДОРИҲОИ ФАРЗАНДИ БОЛИҒУ ҚОБИЛИ МЕҲНАТ ДАР

НИГОҲУБИН ВА ТАЪМИНИ ПАДАРУ МОДАР

 

Моддаи 10. Ўҳдадориҳои фарзанди болиғу қобили меҳнат дар нигоҳубин ва таъмини падару модар

1. Фарзанди болиғу қобили меҳнат ўҳдадор аст, ки падару модари худро нигоҳубин ва таъмин намуда, онҳоро аз ҷиҳати моддӣ ва маънавӣ дастгирӣ намояд.
2. Дар ҳолати иҷро накардани ўҳдадориҳои мазкур фарзанди болиғу қобили меҳнат бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешавад.

 

БОБИ 4. ЎҲДАДОРИҲОИ ОМЎЗГОР, МАҚОМОТИ ДАВЛАТӢ, МУАССИСА ВА ДИГАР ТАШКИЛОТҲОЕ, КИ МАСЪАЛАҲОИ ВОБАСТА БА ТАЪЛИМУ ТАРБИЯИ КЎДАКРО ТАНЗИМ МЕКУНАНД

 

Моддаи 11. Мақомоти ваколатдори давлатӣ оид ба танзими масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи кўдак

Масъалаҳои вобаста ба таълиму тарбияи кўдак аз ҷониби мақомоти ваколатдори давлатӣ, ки аз тарафи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, маориф, фарҳанг, тандурустӣ, меҳнат ва ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ, оид ба корҳои дин, кор бо занон ва оила, кор бо ҷавонон, варзиш ва сайёҳӣ, иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ, муассиса ва дигар ташкилотҳои соҳавӣ танзим карда мешаванд.

 

 Моддаи 12. Ўҳдадориҳои омўзгор, мақомоти давлатӣ, муассиса ва дигар ташкилотҳое, ки масъалаҳои вобаста ба таълиму тарбияи кўдакро танзим мекунанд

1. Мақомоти давлатӣ, муассиса ва дигар ташкилотҳое, ки масъалаҳои вобаста ба таълиму тарбияи кўдакро танзим мекунанд, ўҳдадориҳои зерин доранд:

— ба раванди таълиму тарбия дар низоми таҳсилоти умумӣ ва иловагӣ мусоидат намоянд;

— тарзи ҳаёти солимро таблиғ ва кўдакони болаёқатро дастгирӣ намоянд;

— кўдаконеро, ки дар пешгирии ҳуқуқвайронкуниҳо саҳм гузоштаанд, ҳавасманд намоянд;

— падару модареро, ки ҳуқуқу ўҳдадориҳои худро дар таълиму тарбияи фарзанд муваффақона иҷро менамоянд, аз ҷиҳати моддӣ ва маънавӣ ҳавасманд гардонанд;

— оид ба пешгирии  ҳуқуқвайронкуниҳо аз тарафи кўдакон  тадбирҳо андешанд;

— ҳангоми аз тарафи падар ё модар риоя накардани талаботи оинномаи муассисаи таълимӣ ва ўҳдадориҳое, ки тибқи Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар шудаанд,  бо тартиби муқарраргардида ба мақомоти ҳифзи ҳуқуқ муроҷиат намоянд;

— дар муассисаҳои таълимӣ бо мақсади расонидани кўмаки педагогӣ, равонӣ, методӣ ба падару модар «Рўзҳои падару модар»-ро ташкил намоянд;

— дигар чорабиниҳоро оид ба масъалаҳои таълиму тарбияи кўдакон ва ҳифзи ҳуқуқу манфиатҳои онҳо ташкил намоянд;

— дигар ўҳдадориҳоеро, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар намудааст, иҷро намоянд.

2. Ўҳдадориҳои омўзгор оид ба таълиму тарбияи кўдак мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи маориф муқаррар карда мешаванд.

 

Моддаи 13. Ўҳдадориҳои шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ оид ба ҳифзи ҳуқуқ ва манфиатҳои кўдак

Ҳангоми аз таълиму тарбия дур мондани кўдак ва ба амали номатлуб даст задани ў, инчунин дар мавриди муайян кардани ҳолатҳое, ки ба ҳаёт ва саломатии кўдак таҳдид менамоянд, шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ўҳдадоранд, ки мақомоти дахлдори давлатиро огоҳ созанд.

БОБИ 5. ЧОРАҲОИ ПЕШГИРӢ ВА ҶАВОБГАРӢ БАРОИ ИҶРО НАКАРДАНИ ЎҲДАДОРИҲО ДАР ТАЪЛИМУ ТАРБИЯИ ФАРЗАНД

 

 Моддаи 14. Чораҳои пешгирӣ барои иҷро накардан ё ба тариқи дахлдор иҷро накардани ўҳдадориҳои падару модар

Падару модаре, ки вобаста ба вазъи саломатӣ ва моддиашон  наметавонанд ўҳдадориҳои худро оид ба таълиму тарбияи фарзанд қисман ё пурра иҷро намоянд, аз тарафи мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ба табобат фаро гирифта, бо кор таъмин карда мешаванд.

 

Моддаи 15. Ҷавобгарии падару модар ва омўзгор дар таълиму тарбияи фарзанд

1. Дар ҳолати иҷро накардан ё ба тариқи дахлдор иҷро накардани ўҳдадориҳои вобаста ба таълиму тарбияи фарзанд, ки дар Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ шудаанд, падару модар ва омўзгор тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.
2. Падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷавобгарии баробар доранд.
3. Падар ё модаре, ки аз фарзанд ҷудо зиндагӣ мекунанд, барои иҷро накардан ё ба тариқи дахлдор иҷро накардани ўҳдадориҳои падару модар, ба истиснои ҳолатҳои пешбининамудаи қонунгузорӣ, ҷавобгар мебошанд.

 

 Моддаи 16. Ҷавобгарии мақомоти давлатӣ, муассиса, дигар ташкилотҳо ва шахсони мансабдори онҳо, ки масъалаҳои вобаста ба таълиму тарбияи кўдакро танзим мекунанд

Ҷавобгарии мақомоти давлатӣ, муассиса, дигар ташкилотҳо ва шахсони мансабдори онҳо, ки масъалаҳои вобаста ба таълиму тарбияи кўдакро танзим мекунанд, тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад.

 

БОБИ 6. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ

 

Моддаи 17. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

 

Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон                         Эмомалӣ Раҳмон

ш. Душанбе, 2 августи соли  2011,

№ 762

Конвенсия оид ба ҳуқуқи кудак

 

Пешгуфтор

Давлатҳои аъзои ин Конвенсия,

бо назардошти он ки мутобиқи принсипҳои дар Оинномаи Созмони Милали Муттаҳид эълонгардида эътирофи шарафи хос, ҳуқуқҳои баробар ва ҷудонопазири ҳамаи аъзои ҷомеа асоси таъмини озодӣ, адолат ва сулҳ дар рӯи замин мебошад, бо назардошти он ки халқҳои Милали Муттаҳид дар Оинномаи худ боварии худро ба ҳуқуқҳои асосии инсон, ба шаъну эътибор ва арзиши шахсияти инсон тасдиқ намудаанд ва бо азму иродаи қавӣ баҳри пешрафти иҷтимоӣ ва беҳтар гардидани вазъи зиндагӣ дар шароити озодии бештар мусоидат хоҳанд намуд, бо эътирофи он ки Созмони Милали Муттаҳид дар Эъломияи умумии ҳукуқи башар ва дар Паймонҳои байналмилалӣ доир ба ҳуқуқи башар эълон намуд ва бо он розӣ шуд, ки ҳар як инсон бояд бидуни тафовуте, бо чунин нишонаҳо, ба монанди нажод, ранги пӯст, ҷинс, забон, дин, ақидаи сиёсӣ ё ақидаи дигар, асли миллӣ ё иҷтимоӣ, вазъи молӣ, хонаводагӣ ё вазъи дигар тамоми ҳуқуқҳо ва озодиҳои дар онҳо зикргардидаро дошта бошад, бо хотирнишон намудан аз он ки Созмони Милали Муттаҳид дар Эъломияи умумии ҳуқуқи башар эълон намудааст, ки кӯдакон ба васоят ва кӯмаки махсус ҳақ доранд, бо боварӣ аз он ки ба оила ҳамчун ҷузъи асосии ҷомеа ва муҳити табиӣ барои инкишоф ва некӯаҳволии ҳамаи аъзои он ва хусусан кӯдакон бояд ҳимоя ва кӯмаки зарурӣ пешниҳод карда шавад, то ки он тавонад дар доираи ҷомеа тамоми ӯҳдадориҳоро ба зиммаи худ гирад, бо эътирои он ки ба кӯдак барои инкишофи пурра ва ҳамаҷонибаи шахсияти ӯ зарур аст, ки дар муҳити оила, дар фазои хушбахтӣ, муҳаббат ва ғамхорӣ инкишоф ёбад, бо назардошти он ки кӯдак бояд пурра ба ҳаёти мустақилона дар ҷомеа омода бошад ва дар рӯҳияи идеалҳои дар Оинномаи Созмони Милали Муттаҳид эълонгардида ва хусусан дар рӯҳияи сулҳ, шараф, таҳаммул, озодӣ, баробарӣ ва ҳамраъйӣ тарбия ёбад, бо назардошти он ки зарурат ба чунин ҳимояи махсуси дар Эъломияи Женевагии ҳуқуқи кӯдак соли 1924 ва Эъломияи 20 ноябри соли 1959 Ассамблеяи Генералӣ қабулнамудаи ҳуқуқи кӯдак пешбинӣ шудааст ва дар Эъломияи умумии ҳуқуқи башар, дар Паймони байналмилалӣ доир ба ҳуқуқи шаҳрвандӣ ва сиёсӣ (аз ҷумла, дар моддаҳои 23 ва 24), дар Паймони байналмилалӣ доир ба ҳуқуқи иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангӣ (аз ҷумла, дар моддаи 10), инчунин дар оинномаҳо ва ҳуҷҷатҳои дахлдори муассисаҳои махсус ва ташкилотҳои байналмилалии ба масъалаҳои некӯаҳволии кӯдакон машғулбуда эътироф гардидааст, бо назардошти он ки тавре дар Эъломияи ҳуқуқи кӯдак зикр шудааст,

«кӯдак, бинобар ба камолоти ҷисмонӣ ва фикрӣ нарасиданаш, ба муҳофизату ғамхории махсус, аз ҷумла ҳифзи зарурии ҳуқуқӣ, чи то таваллуд ва чи баъди таваллуд, эҳтиёҷ дорад», бо истинод ба муқаррароти Эъломияи присипҳои иҷтимоӣ ва ҳуқуқӣ, марбут ба ҳифз ва некӯаҳволии кӯдакон, хусусан ҳангоми ба тарбия додани кӯдакон ва фарзандхондкунии онҳо дар сатҳи миллӣ ва байналмилалӣ, Қоидаҳои ҳадди ақалли стандартии Созмони Милали Муттаҳид, марбут ба амалӣ намудани адолати судӣ нисбати ноболиғон (Қоидаҳои Пекин) ва Эъломияи ҳифзи занон ва кӯдакон дар ҳолатҳои фавқулодда ва дар давраи низоъҳои мусаллаҳона, бо эътирофи он ки дар тамоми кишварҳои ҷаҳон кӯдакони дар шароити ниҳоят душвор истиқоматкунанда вуҷуд доранд ва чунин кӯдакон ба таваҷҷӯҳи махсус эҳтиёҷ доранд, аҳамияти анъанаҳо ва арзишҳои фарҳангии ҳар як халқро барои ҳимоя ва

инкишофи ҳамаҷонибаи кӯдак ба таври зарурӣ ба инобат гирифта, бо эътирофи аҳамияти ҳамкории байналмилалӣ барои беҳтар намудани шароити зиндагии кӯдакон дар ҳар як кишвар, хусусан дар кишварҳои рӯ ба инкишоф, ба мувофиқаи зайл расиданд:

 

 

ҚИСМИ I

 

Моддаи 1

Дар ин Конвенсия ҳама гуна мавҷудоти инсонии то синни 18-сола кӯдак ҳисобида мешавад, агар тибқи қонуне, ки нисбати ин кӯдак истифода мегардад, он пештар ба синни балоғат нарасида бошад.

Моддаи 2

1. Давлатҳои аъзо тамоми ҳуқуқҳои дар ин Конвенсия пешбинигардидаро нисбати ҳар як кӯдаке, ки дар доираи ҳуқуқии онҳо қарор дорад, бидуни ягон табъиз, сарфи назар аз нажод, ранги пӯст, ҷинс, забон, дин, ақидаи сиёсӣ ва ақидаи дигар, асли миллӣ, этникӣ ё иҷтимоӣ, вазъи молӣ, вазъи саломатӣ ва таваллуди кӯдак, волидайн ё сарпарасти қонунии ӯ ё ягон ҳолатҳои дигар эҳтиром ва таъмин менамоянд.
2. Давлатҳои аъзо тамоми тадбирҳои заруриро барои таъмини ҳифзи кӯдак аз ҳама гуна шаклҳои табъиз ё ҷазо дар асоси мақоми фаъолият, изҳори нуқтаи назар ё ақидаи кӯдак, волидайни кӯдак, сарпарастони қонунӣ ё дигар аъзои оила меандешанд.

Моддаи 3

1. Дар тамоми амалҳо нисбати кӯдак, сарфи назар аз он, ки онҳо аз ҷониби муассисаҳои давлатӣ ё хусусии машғул ба масъалаҳои таъминоти иҷтимоӣ, суд, мақомоти маъмурӣ ё қонунгузорӣ андешида мешаванд, ба таъмини ҳарчи хубтари манфиатҳои кӯдак таваҷҷӯҳи аввалиндараҷа зоҳир карда мешавад.
2. Давлатҳои аъзо ӯҳдадор мешаванд, бо назардошти ҳуқуқу ӯҳдадориҳои волидайни кӯдак, сарпарастон ё дигар шахсони мутобиқи қонун барои ӯ масъулбуда, ба кӯдак чунин ҳимоя ва ғамхориеро таъмин намоянд, ки барои некӯаҳволии ӯ заруранд ва бо ин мақсад тамоми тадбирҳои дахлдори қонунгузорӣ ва маъмуриро меандешанд.
3. Давлатҳои аъзо таъмин менамоянд, ки муассисаҳо, хадамот ва мақомоти барои ғамхории кӯдакон ё ҳимояи онҳо масъулбуда ба меъёрҳои муқаррарнамудаи мақомоти ваколатдор, аз ҷумла дар соҳаи амният ва тандурустӣ ва аз нуқтаи назари шумора, коршоямии кормандони онҳо, инчунин назорати салоҳиятнок мутобиқат кунанд.

Моддаи 4

Давлатҳои аъзо тамоми тадбирҳои зарурии қонунгузорӣ, маъмурӣ ва дигар тадбирҳоро барои амалӣ намудани ҳуқуқҳои дар ин Конвенсия эътирофшуда меандешанд. Нисбати ҳуқуқҳои иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангӣ давлатҳои аъзо чунин тадбирҳоро дар доираи имкониятҳои захираҳои мавҷудаи онҳо ва дар мавриди зарурат, дар доираи ҳамкории байналмилалӣ меандешанд.

Моддаи 5

Давлатҳои аъзо масъулият, ҳуқуқ ва ӯҳдадориҳои волидайн ва дар ҳолатҳои дахлдор аъзои оилаи васеъ ё ҷомеа, тавре ки дар расму оинҳои маҳаллӣ пешбинӣ гардидаанд, сарпарастон ё дигар шахсони мутобиқи қонун барои кӯдак масъулбударо ҷиҳати ба таври зарурӣ идора ва роҳбарӣ намудан ба кӯдак дар амалӣ гардидани ҳуқуқҳои дар ин Конвенсия эътирофшуда ва анҷом додани ин кор мутобиқи қобилияти инкишофёбандаи кӯдак эҳтиром менамоянд.

Моддаи 6

1. Давлатҳои аъзо эътироф менамоянд, ки ҳар як кӯдак ба зиндагӣ ҳуқуқи ҷудонопазир дорад.
2. Давлатҳои аъзо зиндагии ҳадди аксар имконпазир ва инкишофи солими кӯдакро таъмин менамоянд.

Моддаи 7

1. Кӯдак фавран пас аз таваллуд ба қайд гирифта мешавад ва аз лаҳзаи таваллуд ба ном ва гирифтани шаҳрвандӣ ҳақ дорад, ҳамчунин, ба қадри имкон, ҳақ дорад волидайни худро донад ва ба ғамхории онҳо ҳуқуқ дорад.
2. Давлатҳои аъзо амалӣ гардидани ин ҳуқуқҳоро мутобиқи қонунгузории миллии худ ва иҷро гардидани ӯҳдадориҳояшонро тибқи ҳуҷҷатҳои дахлдори байналмилалӣ дар ин соҳа, аз ҷумла, дар сурате ки, агар кӯдак шаҳрвандӣ надошта бошад, таъмин менамоянд.

Моддаи 8

1. Давлатҳои аъзо ӯҳдадор мешаванд ҳуқуқи кӯдакро ба нигоҳ доштани фардияти худ, аз ҷумла шаҳрвандӣ, ном ва робитаи оилавӣ, тавре ки дар қонун пешбинӣ мегардад, бидуни дахолати ғайриқонунӣ эҳтиром намоянд.
2. Агар кӯдак ғайриқонунӣ қисман ё пурра аз фардияти худ маҳрум карда шавад, давлатҳои аъзо ба ӯ кӯмаки зарурӣ мерасонанд ва барои ҳарчи зудтар барқарор намудани фардияташ ба ӯ ҳимояи худро пешниҳод мекунанд.

Моддаи 9

1. Давлатҳои аъзо таъмин менамоянд, ки кӯдак хилофи хоҳишаш аз волидайни худ ҷудо карда шавад, ба истиснои ҳолатҳое, ки мақомоти салоҳиятдор тибқи қарори суд мутобиқи қонун ва расмиёти истифодашаванда муқаррар менамоянд, ки чунин ҷудокунӣ ба манфиати кӯдак хоҳад буд. Чунин муқаррарот метавонад дар ин ё он ҳолати мушаххас зарур шавад, масалан, ҳангоме ки волидайн ба кӯдак муносибати дурушт мекунанд ё ба ӯ ғамхорӣ намекунанд ё ҳангоме ки волидайнд ҷудо зиндагӣ мекунанд ва дар мавриди ҷойи истиқомати кӯдак қарор қабул намудан зарур мебошад.
2. Дар ҷараёни ҳама гуна тафтишот мутобиқи банди 1 ин модда ба ҳама тарафҳои манфиатдор имконият дода мешавад, ки дар тафтишот иштирок намоянд ва нуқтаи назари худро баён кунанд.
3. Давлатҳои аъзо ҳуҳуқи кӯдакеро, ки аз як ё ҳар ду волидайн ҷудо карда мешавад, ҷиҳати ба роҳ муносибатҳои мунтазами шахсӣ ва робитаи бевосита бо ҳар ду волидайн эхтиром менамоянд, ба истиснои ҳолатҳое, ки ин амал хилофи манфиатҳои кӯдак мебошад.
4. Дар ҳолатҳое, ки чунин ҷудокунии кӯдак аз ягон қароре бармеояд, ки онро давлати узв қабул намудааст, масалан, ҳангоми ҳабс кардан, дар ҳабсхона ҷой кардан, бадарға кардан, аз ватан рондан ё фавти (аз ҷумла фавт дар натиҷаи ҳама гуна сабабҳои ҳангоми дар ихтиёри давлат будани ин шахс) яке аз волидайн ё ҳар дуи онҳо ё кӯдак, ин Давлати узв ба волидайн, кӯдак ё агар зарур бошад, ба дигар узви оила бо хоҳиши онҳо иттилооти заруриро нисбати ҷойи ҷойгиршавии узви аъзои ҳозирнабудаи оила пешниҳод мекунад, ба шарте ки пешниҳод намудани ин иттилоот ба некӯаҳволии кӯдак зарар нарасонад. Давлатҳои аъзо минбаъд таъмин менамоянд, ки пешниҳод гардидани чунин хоҳиш барои шахсони дахлдор оқибатҳои номатлуб наорад.

Моддаи 10

1. Мутобиқи ӯҳдадориҳои давлатҳои аъзо тибқи банди 1 моддаи 9 аризаҳои кӯдак ё волидайни ӯ дар бобати воридшавӣ ба давлати узв ё хориҷшавӣ аз он бо мақсади якҷояшавии оила бояд аз ҷониби давлатҳои аъзо ба таври мусбӣ, инсондӯстона ва фаврӣ баррасӣ гарданд. Давлатҳои аъзо минбаъд таъмин менамоянд, ки пешниҳоди чунин хоҳиш ба аризадиҳандагон ва аъзои оилаҳои онҳо оқибатҳои номатлуб наорад.
2. Кӯдаке, ки волидайни ӯ дар кишварҳои гуногун истиқомат мекунанд, ба истиснои ҳолатҳои махсус, ҳуқуқ дорад бо ҳар ду волидайн муносибатҳои шахсӣ ва робитаҳои бевоситаи мунтазам ба роҳ монад. Бо ин мақсад ва мутобиқи ӯҳдадориҳои давлатҳои аъзо тибқи банди 2 моддаи 9 давлатҳои аъзо ҳуқуқи кӯдак ва волидайни ӯро ҷиҳати тарк намудани ҳама гуна кишвар, аз ҷумла кишвари худ ва бозгаштан ба кишвари худ эҳтиром менамоянд. Нисбати ҳуқуқи тарк намудани ҳама гуна кишвар танҳо он маҳдудиятҳое амал мекунанд, ки қонун муқаррар намудааст ва барои ҳифзи амнияти давлат, тартиботи ҷамъиятӣ (ordre public), саломатӣ ё ахлоқи аҳолӣ ё ҳуқуқу озодиҳои дигар шахсон зарур буда, бо дигар ҳуқуқҳое, ки дар ин Конвенсия эътироф шудаанд, созгор бошанд.

Моддаи 11

1. Давлатҳои аъзо барои мубориза бо ғайриқонунӣ интиқол додан ва бознагардонидани кӯдакон аз хориҷа тадбирҳо меандешанд.
2. Бо ин мақсад давлатҳои аъзо ба бастани созишномаҳои дуҷониба ё бисёрҷониба ё ҳамроҳшавӣ ба созишномаҳои амалкунанда мусоидат менамоянд.

Моддаи 12

1. Давлатҳои аъзо ба кӯдаке, ки қодир аст ақидаҳои шахсии худро баён карда тавонад, ҳуқуқи изҳор намудани ин ақидаҳоро аз рӯи тамоми масъалаҳои ба кӯдак дахлдошта таъмин менамоянд, зимнан ба ақидаҳои кӯдак мутобиқи синну сол ва камолоти кӯдак аҳамияти зарурӣ зоҳир карда мешавад.
2. Бо ин мақсад ба кӯдак, аз ҷумла, имконият дода мешавад, ки дар ҷараёни ҳама гуна тафтишоти судӣ ё маъмурии ба кӯдак дахлдошта бевосита ё ба воситаи намоянда ё мақоми дахлдор, бо тартиби пешбининамудаи меъёрҳои мурофиавии қонунгузории миллӣ ақидаи худро баён кунад.

Моддаи 13

1. Кӯдак ҳуқуқ дорад ақидаи худро озодона баён намояд, ин ҳуқуқ иборат аст аз озодона ҷустуҷӯ намудан, гирифтан ва таҳвил намудани ҳама гуна иттилоот ва ғояҳо, сарфи назар аз сарҳадҳо, дар шакли хаттӣ ё чопӣ, дар шакли асарҳои санъат ё бо кӯмаки дигар воситаҳои интихобнамудаи кӯдак.
2. Амалӣ намудани ин ҳуқуқ метавонад баъзе маҳдудиятҳо дошта бошад, вале ин маҳдудиятҳо метавонанд танҳо он маҳдудиятҳое бошанд, ки бо қонун пешбинӣ гардидаанд ва барои инҳо заруранд:

а) барои эҳтироми ҳуқуқҳо ва шаъну эътибори дигар шахсон; ё

1. b) барои ҳифзи амнияти давлатӣ ё тартиботи ҷамъиятӣ (ordre public) ё

саломатӣ ё ахлоқи аҳолӣ.

Моддаи 14

1. Давлатҳои аъзо ҳуқуқи кӯдакро ба озодии ақида, виҷдон ва дин эҳтиром менамоянд.
2. Давлатҳои аъзо ҳуқуқ ва ӯҳдадориҳои волидайн ва дар ҳолатҳои дахлдор сарпарастони қонуниро ҷиҳати роҳбарӣ намудан ба кӯдак дар амалӣ намудани ҳуқуқҳои ӯ бо усули мутобиқ ба қобилияти инкишофёбандаи кӯдак эҳтиром мекунанд.
3. Озодона пайравӣ кардан ба дин ё мазҳаби худ метавонад баъзе маҳдудиятҳо дошта бошад, вале ин маҳдудиятҳо метавонанд танҳо он маҳдудиятҳое бошанд, ки бо қонун пешбинӣ гардидаанд ва барои ҳифзи амнияти давлатӣ ё тартиботи ҷамъиятӣ, ахлоқ ва саломатии аҳолӣ ё ҳифзи ҳуқуқу озодиҳои асосии дигар шахсон заруранд.

Моддаи 15

1. Давлатҳои аъзо ҳуқуқи кӯдакро ба озодии иттиҳодияҳо ва озодии маҷлисҳои осоишта эътироф мекунанд.
2. Нисбати татбиқи ин ҳуқуқ ягон маҳдудият, ғайр аз онҳое, ки мутобиқи қонун ва онҳое, ки дар ҷомеаи демократӣ ба манфиати амнияти давлатӣ ё амнияти ҷамъиятӣ, тартиботи ҷамъиятӣ (ordre public), ҳифзи саломатӣ ё ахлоқи аҳолӣ ё ҳифзи ҳуқуқу озодиҳои дигар шахсон заруранд, истифода намегарданд.

Моддаи 16

1. Ягон кӯдак наметавонад объекти дахолати худсарона ё ғайриқонунӣ дар татбиқи ҳуқуқҳои ӯ ба ҳаёти шахсӣ, ҳаёти оилавӣ, дахолатнопазирии манзил ё сирри мукотибот ё дахолати ғайриқонунӣ ба шаъну шараф ва эътибори ӯ бошад.
2. Кӯдак ба ҳимояи қонун аз чунин дахолат ва қасд ҳуқуқ дорад.

Моддаи 17

Давлатҳои аъзо нақши муҳими воситаҳои ахбори оммаро эътироф менамоянд ва таъмин менамоянд, ки ба кӯдак иттилоот ва мавод аз манбаъҳои гуногуни миллӣ ва байналмилалӣ дастрас бошанд, хусусан чунин иттилоот ва маводе, ки баҳри мусоидат ба некӯаҳволии иҷтимоӣ ва маънавӣ, инчунин рушди солими ҷисмонӣ ва рӯҳии кӯдак нигаронида шудаанд. Бо ин мақсад давлатҳои аъзо:

а) воситаҳои ахбори оммаро ба интишори иттилоот ва маводи аз ҷиҳати иҷтимоӣ ва фарҳангӣ ва дар рӯҳияи моддаи 29 ба кӯдак манфиатбахш ташвиқ мекунанд;

1. b) ҳамкории байналмилалиро дар соҳаи тарбия, мубодила ва интишори чунин иттилоот ва мавод аз манбаъҳои мухталифи фарҳангӣ, миллӣ ва байналмилалӣ ташвиқ менамоянд;

с) нашр ва интишори адабиёти кӯдаконаро ташвиқ мекунанд;

1. d) воситаҳои ахбори омма ба зоҳир намудани таваҷҷӯҳи хос ба эҳтиёҷоти забонии кӯдаке, ки ба ягон гурӯҳи ақаллият ё аҳолии таҳҷоӣ мансуб аст, ташвиқ менамоянд;

е) таҳияи принсипҳои лозимаи ҳифзи кӯдак аз иттилоот ва маводи ба некӯаҳволии он зараррасоннанда, бо назардошти муқаррароти моддаҳои 13 ва 18 ташвиқ менамоянд.

Моддаи 18

1. Давлатҳои аъзо тамоми саъю кӯшишро ба он равона менамоянд, ки эътирофи принсипҳои умумӣ ва масъулияти баробари ҳар ду волидайнро барои тарбия ва инкишофи кӯдак таъмин намоянд. Волидайн ё дар ҳолатҳои дахлдор сарпарастони қонунӣ барои тарбия ва инкишофи кӯдак масъулияти асосиро бар дӯш доранд. Манфиатҳои аввалиндараҷаи кӯдак матлаби асосии ғамхории онҳо мебошад.
2. Бо мақсади кафолат ва мусоидат ба татбиқи ҳуқуқҳои дар ин Конвенсия зикргардида, давлатҳои аъзо ба волидайн ва сарпарастони қонунӣ дар иҷрои ӯҳдадориҳои онҳо оид ба тарбияи кӯдак кӯмаки лозима мерасонанд ва рушди шабакаҳои муассисаҳои кӯдаконаро таъмин менамоянд.
3. Давлатҳои аъзо барои таъмини он, ки кӯдакони волидайнашон коркунанда ҳуқуқ дошта бошанд аз хадамот ва муассисаҳои барои онҳо таъингардидаи нигоҳубини кӯдакон истифода баранд, тамоми тадбирҳои заруриро меандешанд.

Моддаи 19

1. Давлатҳои аъзо бо мақсади ҳифзи кӯдак аз тамоми шаклҳои зӯроварии ҷисмонӣ ё психологӣ, таҳқир ё сӯиистифода, набудани ғамхорӣ ё муносибати беэътиноёна, муносибати дағалона ё сӯиистифода, аз ҷумла сӯиистифодаи шаҳвонӣ аз ҷониби волидайн, сарпарастони қонунӣ ё ҳар шахси дигаре, ки ғамхории кӯдак бар дӯши ӯ мебошад, тамоми тадбирҳои зарурии қонунгузорӣ, маъмурӣ, иҷтимоӣ ва маърифатиро меандешанд.
2. Чунин тадбирҳои ҳимоя, дар мавриди зарурат, аз расмиёти таъсирбахш барои таҳияи барномаҳои иҷтимоӣ бо мақсади пешниҳод намудани кӯмаки зарурӣ ба кӯдак ва шахсони ғамхории ӯ бар дӯшашон буда, инчунин барои амалӣ намудани дигар шаклҳои пешгирӣ, ошкор намудан, огоҳонӣ, ба баррасӣ, тафтиш, табобат таҳвил намудан ва тадбирҳои минбаъда бинобар ҳодисаҳои муносибати бераҳмона бо кӯдак аз ҷониби шахсони дар боло зикргардида, инчунин дар мавриди зарурат, барои оғоз намудани расмиёти судӣ иборат мебошанд.

 

Моддаи 20

1. Кӯдаке, ки муваққатан ё доимӣ аз муҳити оилавии худ маҳрум карда шудааст ё кӯдаке, ки ба манфиати шахсии худаш наметавонад дар чунин муҳит бимонад, ба ҳимоя ва кӯмаки махсусе, ки давлат пешкаш менамояд, ҳуқуқ дорад.
2. Давлатҳои аъзо мутобиқи қонунгузории миллии худ тарзи дигари нигоҳубини чунин кӯдакро таъмин менамоянд.
3. Чунин нигоҳубин метавонад, аз ҷумла, аз инҳо иборат бошад, таҳвил ба табия, «кафолат» тибқи ҳуқуқи исломӣ, фарзандхонкунӣ ё дар мавриди зарурат, ҷойгиронӣ дар муассисаҳои дахлдори нигоҳубини кӯдак. Ҳангоми баррасии шаклҳои иваз намудани нигоҳубини кӯдак ба эътибор гирифтани матлубияти анъанаи тарбияи кӯдак ва асли этникӣ, мансубияти динӣ ва фарҳангӣ ва забони модарии ӯ зарур аст.

Моддаи 21

Давлатҳои аъзое, ки мавҷудияти системаи фарзандхонкуниро эътироф ва ё иҷозат медиҳанд, таъмин менамоянд, ки манфиатҳои аввалиндараҷаи кӯдак пеш аз ҳама ба инобат гирифта шаванд ва онҳо:

а) таъмин менамоянд, ки фарзандхондкунии кӯдак танҳо аз ҷониби ҳокимияти салоҳиятдоре иҷозат дода шавад, ки мутобиқи қонуну расмиёти истифодашаванда ва дар асоси тамоми иттилооти дақиқи марбут ба парванда онҳо муайян менамоянд, ки фарзандхонкунӣ бинобар мақоми кӯдак нисбати волидайн, хешовандон ва сарпарастони қонунӣ имконпазир аст ва агар зарур бошад, шахсони манфиатдор розигии масъулиятноки худро барои фарзандхонкунӣ дар асоси чунин машварате, ки метавонад зарур бошад, додаанд;

1. b) эътироф менамоянд, ки фарзандхонкунӣ дар дигар кишвар метавонад

ҳамчун усули алтернативии нигоҳубини кӯдак арзёбӣ гардад, агар кӯдак натавонад ба тарбия дода шавад ё дар оилае ҷой карда шавад, ки метавонад тарбия ё фарзандхонкунии онро таъмин намояд ва агар таъмини ягон нигоҳубини муносиб дар кишвари асли кӯдак ғайриимкон бошад;

с) таъмин менамоянд, ки дар сурати фарзандхонкунии кӯдак дар дигар кишвар ҳамон кафолатҳое истифода шаванд, онҳо нисбати фарзандхонкунӣ дар дохили кишвар истифода мегарданд;

1. d) тамоми тадбирҳои заруриро меандешанд, то ки дар сурати фарзандхонкунӣ дар дигар кишвар ҷойгиронии кӯдак боиси ба даст овардани фоидаи беасоси молиявӣ аз ҷониби шахсони ба ин кор вобаста нагардад;

е) дар ҳолатҳои зарурӣ барои ноил гаштан ба мақсадҳои ин модда бо роҳи

бастани шартнома ё созишномаҳои дуҷониба ва бисёрҷониба мусоидат менамоянд ва дар ин замина кӯшиш мекунанд, ки ҷойгиронии кӯдак дар дигар кишвар аз ҷониби ҳокимият ё мақомоти салоҳиятдор анҷом дода шавад.

Моддаи 22

1. Давлатҳои аъзо тамоми тадбирҳои заруриро баҳри он меандешанд, ки ба кӯдаке, ки хоҳиши гирифтани мақоми ҳуқуқии гуреза дорад ё мутобиқи ҳуқуқ ва расмиёти истифодашавандаи байналмилалӣ ё дохилӣ гуреза дониста шудааст, хоҳ аз ҷониби волидайн ё дигар шахс ҳамроҳӣ шуда бошад, хоҳ ҳамроҳӣ нашуда бошад, ҳимояи лозима ва кӯмаки башардӯстонаро дар истифодаи ҳуқуқҳое, ки дар ин Конвенсия ва дигар ҳуҷҷатҳои байналмилалии ҳуқуқи башар ё ҳуҷҷатҳои гуманитарие, ки давлатҳои зикршуда аъзои онҳо мебошанд, баён гардидаанд, таъмин намоянд.
2. Бо ин мақсад давлатҳои аъзо, дар сурати зарур донистан, ба ҳама гуна саъю кӯшишҳои Созмони Милали Муттаҳид ва дигар ташкилотҳои салоҳиятдори байниҳукуматӣ ё ташкилотҳои ғайриҳукуматӣ, ки бо Созмони Милали Муттаҳид ҳамкорӣ мекунанд, дар мавриди ҳимояи чунин кӯдак ва ба он расонидани кӯмак ва ҷустуҷӯи волидайн ё дигар аъзои оилаи ҳама гуна кӯдаки гуреза мусоидат менамоянд, то ки барои бо оилаи худ ҳамроҳ шудани ӯ иттилооти зарурӣ дарёфт кунанд. Дар сурате ки ёфтани волидайн ё дигар аъзои оила ғайриимкон мебошад, ба ин кӯдак, чуноне ки дар ин Конвенсия пешбинӣ шудааст, мисли ҳар кӯдаки дигаре, ки бо ягон сабабе доимо ё муваққатан аз муҳити оилаи худ маҳрум гардидааст, чунин кӯмак расонида мешавад.

Моддаи 23

1. Давлатҳои аъзо эътироф менамоянд, ки кӯдаки аз ҷиҳати ақлӣ ва ҷисмонӣ нуқсондор бояд зиндагии комил ва шоистаро дар шароите дошта бошад, ки он шаъну эътибори ӯро таъмин намуда, бовариашро нисбат ба худ зиёд мекунад ва иштироки фаъоли ӯро дар ҳаёти ҷамъиятӣ осон мегардонад.
2. Давлатҳои аъзо ҳуқуқи ба нигоҳубини махсус ҳақ доштани кӯдаки нуқсондорро эътироф мекунанд ва дар сурати мавҷуд будани захираҳои барои таъмини кӯдак ва шахси ба нигуҳубини ӯ масъул пешбинишаванда мувофиқи дархосте, ки дар он аҳволи кӯдак ва волидайни ӯ ё дигар шахсони масъули нигоҳубини ӯ баён карда шудааст, бо онҳо кӯмак мерасонанд.
3. Эҳтиёҷоти махсуси кӯдакони нуқсондорро барои кӯмак ба эътибор гирифта, бо назардошти захираи молиявии волидайн ё шахсони дигаре, ки ғамхории кӯдакро ба ӯҳда доранд, мутобиқи банди 2 ин модда ба қадри имкон ба кӯдак ва шахсони масъули нигоҳубини ӯ ёрии бепул расонида мешавад, ки мақсади чунин ёрӣ таъмини кӯдаки нуқсондор дар дастрас намудани хизматҳои соҳаи маориф, тарбияи касбӣ, хизматрасонии тиббӣ, барқарорсозии саломатӣ, омодагӣ ба фаъолияти меҳнатӣ, истифода аз воситаҳои истироҳат, ки ба қадри имкон барои ба ҳаёти иҷтимоӣ ҷалб шудани кӯдак ва инкишофи шахсият, аз ҷумла рушди фарҳангӣ ва маънавии ӯ мусоидат менамояд, шароит муҳайё карда мешавад.
4. Давлатҳои аъзо дар рӯҳияи ҳамкории байналмилалӣ ба мубодилаи иттилооти дахлдор дар соҳаи пешгирии бемориҳо ва табобати тиббӣ, психологӣ ва функсионалии кӯдакони нуқсондор, аз ҷумла интишори иттилоот доир ба усулҳои офиятбахшӣ, гирифтани маълумоти умумӣ ва касбӣ, инчунин дастрас намудани ин иттилоот мусоидат мекунанд, то ки ба давлатҳои аъзо имкон диҳанд имконият ва дониши худро беҳтар намуда, таҷрибаашонро дар ин соҳа вусъат бахшанд. Бинобар ин бояд ба талаботи кишварҳои рӯ ба инкишоф таваҷҷӯҳи махсус зоҳир карда шавад.

Моддаи 24

1. Давлатҳои аъзо ҳуқуқи кӯдакро барои истифода намудани хизматҳои бештар такмилёфтаи системаи тандурустӣ ва воситаҳои табобати бемориҳо ва барқарорсозии саломатӣ эътироф менамоянд. Давлатҳои аъзо барои таъмин он саъю кӯшиш мекунанд, ки ягон кӯдак аз ҳуқуқи худ барои дастрас намудани ин гуна хизматрасониҳои системаи тандурустӣ маҳрум карда нашавад.
2. Давлатҳои аъзо барои пурра амалӣ намудани ин ҳуқуқ саъю кӯшиш намуда, аз ҷумла чунин тадбирҳои заруриро меандешанд:

а) кам кардани миқдори фавти тифлони навзод ва фавти кӯдакон;

1. таъмини ёрии зарурии тиббӣ ва ҳифзи саломатии ҳамаи кӯдакон бо зоҳир намудани таваҷҷӯҳи аввалиндараҷа ба рушди ёрии аввалияи тиббию санитарӣ;
2. мубориза бо беморӣ ва гуруснагӣ, аз ҷумла дар доираи ёрии аввалияи тиббию санитарӣ бо роҳи истифода дар баробари дигар усулҳо аз технологияи дастрасу содда ва бо назардошти хатар ва эҳтимоли олудасозии муҳити зист муҳайё намудани хӯроки серғизо ва оби тозаи нӯшокӣ;
3. ба модарон пешниҳод намудани хизматрасониҳои зарурӣ оид ба ҳифзи

саломатӣ дар давраи пеш аз таваллуд ва баъд аз таваллуд;

1. таъмини огоҳонии ҳама табақаҳои ҷамъият, аз ҷумла волидайн ва фарзандон аз саломатӣ ва ғизои кӯдакон, афзалиятҳои синамакконӣ, тозагии бадан, санитарияи муҳити зисти кӯдак ва пешгирии ҳодисаҳои фалокат, инчунин ба кӯдакон дастрас намудани таҳсил ва дастгирии онҳо дар истифодаи чунин донишҳо;
2. рушди кори маърифатӣ ва хизматрасонӣ дар соҳаи ёрии профилактикии

тиббӣ ва банақшагирии миқдори аъзои оила.

3. Давлатҳои аъзо бо мақсади аз байн бурдани амалҳои номатлуби анъанавие, ки ба саломатии кӯдакон таъсири манфӣ доранд, ҳар гуна тадбирҳои самарабахш ва заруриро меандешанд.
4. Давлатҳои аъзо ӯҳдадор мешаванд, ки ҳамкории байналмилалиро дастгирӣ намуда, онро бо мақсади тадриҷан пурра амалӣ шудани ҳуқуқе, ки дар ин модда эътироф мегардад, инкишоф медиҳанд. Бинобар ин бояд ба эҳтиёҷоти кишварҳои рӯ ба инкишоф таваҷҷӯҳи махсус зоҳир карда шавад

Моддаи 25

Давлатҳои аъзо ҳуқуқи кӯдакеро, ки мақомоти салоҳиятдор бо мақсади парастории ӯ, ҳимоя ва табобати ҷисмонӣ ё психологӣ ӯро барои саробонӣ ҷойгир намудаанд, эътироф карда, инчунин ба арзёбии давраи табобат ҳақ доштани кӯдак ва тамоми шароити дигари вобаста ба чунин парастории кӯдакро дастгирӣ менамоянд

Моддаи 26

1. Давлатҳои аъзо ҳуқуқи ҳар кӯдакро барои истифода аз неъматҳои таъминоти иҷтимоӣ, аз ҷумла суғуртаи иҷтимоӣ эътироф намуда, тадбирҳои зарурӣ меандешанд, то ин ҳуқуқ мутобиқи қонунгузории миллии онҳо пурра амалӣ гардад.
2. Ин неъматҳо дар мавриди зарурат бо назардошти захираю имкониятҳои мавҷудаи кӯдак ва шахсони масъули тарбияи ӯ, инчунин бо назардошти ҳар гуна мулоҳизаҳои вобаста ба неъматҳои аз ҷониби кӯдак ё аз номи ӯ гирифташаванда дода мешаванд.

Моддаи 27

1. Давлатҳои аъзо ҳуқуқи ҳар кӯдакро ба сатҳи зиндагие, ки барои инкишофи ҷисмонӣ, фикрӣ, маънавӣ, ахлоқӣ ва иҷтимоии ӯ лозим аст, пурра эътироф мекунанд.
2. Волидайн (аке аз онҳо) ё шахсони дигаре, ки кӯдакро тарбия мекунанд барои дар доираи қобилият ва имконияти молиявии зиндагии худ таъмин намудани шароити зиндагии барои инкишофи кӯдак зарур масъулияти асосиро ба зимма доранд.
3. Давлатҳои аъзо мутобиқи шароити миллиашон ва дар доираи имкониятҳои худ бо мақсади кӯмак ба волидайн ва дигар шахсоне, ки кӯдаконро тарбия мекунанд, дар амалӣ шудани ин ҳуқуқ тадбирҳои таъсирбахш меандешанд ва дар мавриди зарурат кӯмаки моддӣ расонида, барномаҳо, хусусан барномаҳои бо хӯроку либос ва манзил таъмин карданро дастгирӣ менамоянд.
4. Давлатҳои аъзо барои барқарор намудани таъминоти парастории кӯдак аз ҷониби волидайн ё шахсони дигаре, ки чи дар дохили Давлати узв ва чи дар хориҷа барои кӯдак масъулияти молиявӣ доранд, тамоми тадбирҳоро меандешанд. Аз ҷумла, агар шахси барои кӯдак масъулияти молиявӣ дошта ва кӯдак дар давлатҳои гуногун зиндагӣ кунанд, давлатҳои аъзо барои ҳамроҳ шудан ба созишномаҳои байналмилалӣ ё бастани чунин созишномаҳо ва ноил гардидан ба дигар аҳду паймонҳои дахлдор мусоидат менамоянд.

Моддаи 28

1. Давлатҳои аъзо ба таҳсил ҳуқуқ доштани кӯдакро эътироф мекунанд ва бо мақсади тадриҷан дар асоси имкониятҳои баробар ноил шудан ба иҷрои ин ҳуқуқ онҳо, аз ҷумла:

а) таҳсили бепул ва ҳатмии ибтидоиро ҷорӣ менамоянд;

1. b) рушди шаклҳои гуногуни маълумоти миёна, чи маълумоти умумӣ ва чи маълумоти касбиро ташвиқ намуда, онро барои ҳама кӯдакон дастрас мегардонанд ва тадбирҳои заруриро аз қабили ҷорӣ намудани таҳсили бепул ва дар мавриди зарурат расонидани кӯмаки молиявӣ меандешанд;

с) дастрасии маълумоти олиро барои ҳама дар асоси қобилияти ҳар кас ва

бо ёрии ҳама гуна воситаҳои зарурӣ таъмин менамоянд;

1. d) ба ҳар кӯдак дастрас будани иттилоот ва маводи соҳаи маориф ва

тарбияи касбиро таъмин менамоянд;

е) дар бобати мусоидат ба мактабравии мунтазами хонандагон ва кам гардидани шумораи хонандагоне, ки мактабро тарк намудаанд, тадбирҳо меандешанд;

 

2. Давлатҳои аъзо тамоми тадбирҳоро меандешанд, то ки ахлоқ дар мактаб бо ёрии усулҳое, ки эҳтироми шарафи инсонии кӯдаконро инъикос мекунанд ва мутобиқи ҳамин Конвенсия мебошанд, риоя карда шавад.
3. Давлатҳои аъзо ҳамкории байналмилалиро дар масъалаҳои маориф, аз ҷумла барҳам додани ҷаҳолат ва бесаводӣ дар тамоми ҷаҳон ва сабук кардани дастрасии донишҳои илмию техникӣ ва тарзи муосири таълим дастгирӣ менамоянд ва ривоҷ медиҳанд. Бинобар ин бояд ба талаботи кишвархои рӯ ба инкишоф таваҷҷӯҳи махсус зоҳир карда шавад.

Моддаи 29

1. Давлатҳои аъзо ба мувофиқа расиданд, ки таълими кӯдак бояд бо мақсадҳои зерин нигаронида шавад:

а) инкишофи шахсият, истеъдод, қобилияти фикрию ҷисмонии кӯдак дар

шакли пурраи онҳо;

1. b) тарбияи эҳтиром ба ҳукуқи инсон ва озодиҳои асосӣ, инчунин

принсипҳое, ки дар Оинномаи Созмони Милали Муттаҳид эълон шудаанд;

с) тарбияи эҳтиром ба волидайни кӯдак, беназирии фарҳанги ӯ, забон ва арзишҳои миллии кишваре, ки кӯдак дар он истиқомат мекунад, ба кишваре, ки ӯ дар он ба дунё омадааст, ба тамаддунҳое, ки аз тамаддуни ӯ тафовут доранд;

1. d) дар рӯҳияи якдигарфаҳмӣ, сулҳ, таҳаммул, баробарҳуқуқии мардону занон ва дӯстии байни ҳамаи халқҳо, гурӯҳҳои нажодӣ, миллӣ ва динӣ, инчунин шахсони аз ҷумлаи мардуми таҳҷоӣ ба ҳаёти бошуурона дар ҷамъияти озод омода намудани кӯдак;

е) тарбияи эҳтиром ба муҳити зист.

2. Ягон қисми ҳамин модда ё моддаи 28 чунин шарҳ дода намешавад, ки гӯё он озодии шахсон ё мақомоти ҷудогонаро дар мавриди таъсис додани муассисаҳои таълимӣ ва роҳбарӣ ба онҳо маҳдуд мекарда бошад, ба шарте ки принсипҳои дар банди 1 ин модда зикршуда пайваста риоя гашта, маълумоте, ки дар ин гуна таълимгоҳҳо дода мешаванд ба меъёрҳои ҳадди ақалле, ки давлат муқаррар карда метавонад, мувофиқат кунад.

 

Моддаи 30

Дар он давлатҳое, ки ақаллиятҳои этникӣ, мазҳабӣ ё забонӣ ва шахсони аз ҷумлаи аҳолии таҳҷоӣ мавҷуданд, кӯдаки ба ҳамин гуна ақаллият ё аҳолии таҳҷоӣ мансуббударо аз ҳуқуқи якҷоя бо дигар аъзои гурӯҳи худ аз фарҳанги худ истифода бурдан, дини хешро пайравӣ намудан, расму оинҳои онро ба ҷо овардан ва аз забони модарӣ истифода намудан маҳрум сохтан мумкин нест.

Моддаи 31

1. Давлатҳои аъзо ҳуқуқи кӯдакро ба истироҳату фароғат, иштирок дар бозиҳо ва чорабиниҳои шавқангези ба синну солаш муносиб, озодона иштирок намудан дар ҳаёти фарҳангӣ ва машғул шудан ба санъат эътироф менамоянд.
2. Давлатҳои аъзо ҳуқуқи кӯдакро барои иштироки ҳамаҷониба дар ҳаёти фарҳангӣ ва эҷодӣ эҳтиром ва ташвиқ намуда, кӯмак мерасонанд, ки ба ӯ барои фаъолияти фарҳангӣ ва эҷодӣ, фароғату истироҳат имкониятҳои мувофиқ ва баробар дода шаванд.

Моддаи 32

1. Давлатҳои аъзо ҳуқуқи кӯдакро барои ҳимоя аз истисмори иқтисодӣ, иҷрои ҳама гуна коре, ки метавонад ба саломатии ӯ зиён дошта бошад ё барои маълумотгирии ӯ монеъ мешуда бошад ё ба саломатӣ, инкишофи ҷисмонӣ, фикрӣ, маънавӣ, ахлоқӣ ва иҷтимоии ӯ зарар мерасонида бошад, эътироф менамоянд.
2. Давлатҳои аъзо бо мақсади таъмин намудани ҳамин модда тадбирҳои қонунгузорӣ, маъмурӣ ва иҷтимоӣ меандешанд, инчунин дар соҳаи маориф чорабиниҳо доир менамоянд. Бо назардошти ин мақсад давлатҳои аъзо мутобиқи муқаррароти дахлдори дигар ҳуҷҷатҳои байналмилалӣ амал карда, аз ҷумла:

а) синни ҳадди ақал ё синҳои ҳадди ақалро барои қабули кӯдакон ба кор

муқаррар менамоянд;

1. b) талаботи зарурии давомнокии рӯзи кор ва шароити меҳнатро муайян

мекунанд;

с) шаклҳои дахлдори ҷазо ё дигар муҷозотро барои таъмини иҷрои

самарабахши ҳамин модда пешбинӣ менамоянд.

Моддаи 33

Давлатҳои аъзо барои ҳифз намудани кӯдакон аз истеъмоли ғайриқонунии маводи нашъа ва моддаҳои психотропӣ (фалаҷкунандаи асаб), тавре ки дар шартномаҳои дахлдори байналмилалӣ муайян гардидаанд ва роҳ надодан ба он, ки кӯдакон дар истеҳсоли ғайриқонунии чунин мавод ва савдои он истифода нагарданд, тамоми тадбирҳо, аз ҷумла тадбирҳои қонунгузорӣ, маъмурӣ ва иҷтимоӣ, инчунин тадбирҳои соҳаи маорифро меандешанд.

Моддаи 34

Давлатҳои аъзо ӯҳдадор мешаванд, ки кӯдаконро аз тамоми шаклҳои сӯиистофодаи ҷинсӣ ва беномусии шаҳвонӣ муҳофизат намоянд. Аз ҷумла бо ин мақсад давлатҳои аъзо дар сатҳи миллии дуҷониба ва бисёрҷониба барои пешгирии чунин амалҳо тадбирҳои зарурӣ меандешанд:

а) моил ё маҷбур кардани кӯдак ба ҳар гуна амалҳои ғайриқонунии

шаҳвонӣ;

1. b) бо мақсади сӯиистифода дар фоҳишагарӣ ё дар дигар амалҳои

ғайриқонунии шаҳвонӣ истифода бурдани кӯдакон;

с) бо мақсади сӯиистифода дар порнография ва маводи порнографӣ

истифода бурдани кӯдакон.

Моддаи 35

Давлатҳои аъзо дар сатҳи миллӣ, дуҷониба ва бисёрҷониба тамоми тадбирҳоро меандешанд, то ки дуздидани кӯдакон, хариду фурӯш ё қочоқи онҳо ба ҳар мақсад ва дар ҳар шакле, ки бошад, пешгирӣ карда шавад.

Моддаи 36

Давлатҳои аъзо кӯдаконро аз ҳама шаклҳои дигари сӯиистифода, ки ба ҳар ҷиҳати некӯаҳволии кӯдак зиён мерасонад, ҳимоя мекунанд.

Моддаи 37

Давлатҳои аъзо таъмин хоҳанд кард, ки:

а) ягон кӯдак таҳти шиканҷа ё дигар муносибат ва ҷазои бераҳмона,

ғайриинсонӣ ё таҳқиркунандаи шаъну шараф қарор дода нашавад. На қатл, на ҳабси умрбодӣ, ки имконияти озод шуданро дар назар надорад барои ҷиноятҳои содирнамудаи шахсони ҷавонтар аз 18-сола набояд таъин карда шавад;

1. ба ғайриқонунӣ ё худсарона аз озодӣ маҳрум кардани ягон кӯдак роҳ дода нашавад. Ҳабс, боздошт ё дар ҳабсхона ҷойгир кардани кӯдак мутобиқи қонун ва танҳо чун чораи ниҳоӣ ба муддати ҳарчи кӯтоҳтари давраи дахлдор истифода шавад;
2. ба ҳар кӯдаки аз озодӣ маҳрумшуда муносибати инсондӯстона карда, дахлнопазирии шахсияти ӯ бо назардошти талаботи шахсони ҳамсинну соли ӯ эҳтиром карда шавад. Аз ҷумла ҳар кӯдаки аз озодӣ маҳрумкардашуда бояд аз калонсолон ҷудо карда шавад ва агар чунин шуморида нашавад, ки ин иқдом ба манфиати беҳтарини кӯдак раво нест, ба истиснои ҳолатҳои махсус кӯдак бояд ҳақ дошта бошад, ки аз тариқи мукотиба ва мулоқот бо оилаи худ алоқаашро давом диҳад;

е) ҳар кӯдаки аз озодӣ маҳрумкардашуда барои дастрасии фаврӣ ба ёрии

ҳуқуқӣ ва дигар кӯмакҳои дахлдор, инчунин мавриди баҳс қарор додани қонунияти аз озодӣ маҳрум намудани ӯ дар назди суд ё дигар мақомоти салоҳиятдор, мустақил, беғараз ва барои аз ҷониби онҳо фавран қабул шудани қарорҳо нисбати ҳар гуна чунин амалҳои мурофиавӣ ҳуқуқ дорад.

Моддаи 38

1. Давлатҳои аъзо ӯҳдадор мешаванд, ки меъёрҳои ҳуқуқи байналмилалии гуманитариро, ки дар сурати низоъҳои мусаллаҳона нисбати онҳо истифода мешаванд ва ба кӯдакон низ дахл доранд, эҳтиром менамоянд ва риояи онҳоро таъмин мекунанд.
2. Давлатҳои аъзо барои таъмини он тамоми тадбирҳои имконпазирро меандешанд, ки шахсони ба синни 15 нарасида дар амалиёти ҷангӣ бевосита иштирок накунанд.
3. Давлатҳои аъзо аз даъват кардани ҳар шахси ба синни 15 нарасида ба хизмат дар қувваҳои мусаллаҳи худ худдорӣ мекунанд. Ҳангоми аз ҷумлаи шахсони ба синни 15 расида, вале ҳанӯз ба синни 18 нарасида гирифтани аскари кироя таваҷҷӯҳи давлатҳои аъзо ба синни ҳарчи калонтар нигаронида мешавад.
4. Давлатҳои аъзо мутобиқи ӯҳдадориҳои худ тибқи ҳуқуқи байналмилалии гуманитарии марбут ба ҳимояи аҳолӣ ҳангоми низоъҳои мусаллаҳона ӯҳдадор мешаванд бо мақсади таъмини ҳимоя ва нигоҳубини кӯдаконе, ки таҳти таъсири низои мусаллаҳона қарор мегиранд, тамоми тадбирҳои имконпазирро меандешанд.

Моддаи 39

Давлатҳои аъзо тамоми тадбирҳоро меандешанд, то ки ба барқарорсозии ҷисмонӣ, психологӣ ва ҳамгироии иҷтимоии кӯдаке, ки аз ҳама гуна шаклҳои беэътиноӣ, истисмор ё сӯиистифода, шиканҷа ё дигар муносибат ва ҷазои бераҳмона, ғайриинсонӣ ё таҳқиркунандаи шаъну шараф ё низоъҳои мусаллаҳона ҷабр дидааст, мусоидат намоянд. Чунин барқарорсозӣ ва ҳамгироӣ дар шароите бояд сурат гирад, ки саломатӣ, эҳтироми шахсӣ ва шаъну шарафи кӯдакро таъмин намояд.

Моддаи 40

1. Давлатҳои аъзо ҳуқуқи ҳар кӯдакро, ки дар вайрон кардани қонунгузории ҷиноӣ айбдор ё гунаҳгор дониста мешавад, ба чунин муносибат эътироф мекунанд, ки ба рушди ҳисси шаъну шарафаш мусоидат намуда, дар ӯ эҳтиромро ба ҳуқуқи инсон ва озодиҳои асосии дигарон тақвият мебахшад ва зимнан синну соли кӯдак ва матлуб будани мусоидатро барои ҳамгироии кӯдак ба ҷомеа ва иҷрои нақши муҳими ӯ дар ҷомеа ба инобат мегиранд.
2. Бо ин мақсад ва бо назардошти муқаррароти дахлдори ҳуҷҷатҳои байналмилалӣ давлатҳои аъзо, аз ҷумла тадбирҳо меандешанд, то ки:

а) ягон кӯдак бо сабаби амал ё беамалие, ки ҳангоми содир намуданашон онҳо аз ҷониби ҳуқуқи миллӣ ё байналмилалӣ манъ нагардида буданд, вайронкунандаи қонунгузории ҷиноӣ, гунаҳгор ё ҷинояткор дар вайрон кардани он диниста нашавад;

1. b) ҳар кӯдаке, ки вайронкунандаи қонунгузории ҷиноӣ ҳисобида мешавад ё барои вайрон кардани он гунаҳгор дониста мешавад бояд ақаллан чунин кафолатҳоро дошта бошад:

эҳтимоли бегуноҳӣ, то вақте ки гуноҳ мувофиқи қонун исбот карда

нашудааст; бетаъхиру бевосита ва дар мавриди зарурат ба воситаи волидайн ё сарпарастони қонунӣ огоҳонидани кӯдак аз айбдоркунии ӯ ва ҳангоми тайёрӣ дидан ва шурӯъ кардан ба ҳимояи худ гирифтани ёрии ҳуқуқӣ ва кӯмаки дигари зарурӣ; мутобиқи қонун дар ҳузури адвокат ё шахси дигари дахлдор, ба шарте ки ин хилофи манфиати беҳтарини кӯдак набошад, аз ҷумла бо назардошти синну соли ӯ ё аҳволи волидайн ё худ сарпарастони қонунии кӯдак, дар ҷараёни мурофиаи одилона гӯш кардани ӯ ва аз рӯи масъалаи мавриди баррасӣ бетаъхир қарор қабул намудани мақомоти салоҳиятдор, мустақил ва беғараз ё суд; озодӣ аз шоҳидии маҷбурии гувоҳӣ додан ё эътирофи гуноҳ; мустақилона ё бо ёрии каси дигар таҳлил кардани шаҳодати шоҳидони айбдоркунӣ ва таъмини иштироки баробарҳуқуқи шоҳидони ҳимоя дар мурофиа ва таҳлили шаҳодати онҳо; агар чунин шуморида шавад, ки ин кӯдак қонунгузории ҷиноиро риоя накардааст, мувофиқи қонун қарори дахлдор ва ҳар тадбири вобаста ба ин қабулшударо такроран баррасӣ намудани мақоми болоии босалоҳият, мустақил ва беғараз ё суд; кӯмаки бепули тарҷумон, агар кӯдак забони муҳокимаро надонад ё ба ин

забон гап назанад; эҳтироми пурраи ҳаёти шахсии ӯ дар ҳамаи марҳалаҳои муҳокима.

3. Давлатҳои аъзо саъю кӯшиш мекунанд пойдории қонунҳо, мурофиа, мақомоту муассисаҳои бевосита ба кӯдакон алоқамандро, ки қонунгузории ҷиноиро гӯё риоя накардаанд ва барои риоя нашудани он айбдор ё гунаҳгор дониста мешаванд, таъмин манамоянд ва аз ҷумла:

а) синну солеро, ки дар сурати аз ин син паст будан, кӯдакон ба вайрон

кардани қонунгузории ҷиноӣ қодир нестанд, муқаррар намоянд;

1. b) дар мавриди зарурат ва дилхоҳ нисбати чунин кӯдакон андешидани

тадбирҳо бидуни истифодаи муҳокимаи судӣ, ба шарте ки ҳуқуқи инсон ва кафолатҳои ҳуқуқӣ пурра риоя карда шаванд.

4. Амалӣ намудани чунин тадбирҳо, ба монанди нигоҳубин, таҳияи низомнома оид ба парасторӣ ва назорат, хизматрасонии машваратӣ, муқаррар намудани мӯҳлати озмоиш, тарбия, барномаи таълимӣ ва тарбияи касбию дигар шаклҳои нигоҳубин, ки бар ивази нигоҳубин дар муассисаҳои дахлдор бо мақсади таъмин намудани чунин муносибат бо кӯдак, ки ҷавобгӯи шароити моддии ӯ, инчунин аҳволи ӯ ва хислати ҷинояти содирнамудааш мутобиқ бошад, шарт ва зарур аст.

Моддаи 41

Дар ин Конвенсия ҳеҷ чиз муқарраротеро, ки ба амалӣ намудани ҳуқуқҳои кӯдак бештар мусоидат менамоянд ва метавонад дар санадҳои зерин мавҷуд бошад, халалдор намесозад: дар қонуни давлати узв; ё дар меъёрҳои ҳуқуқи байналмилалӣ, ки нисбати

ин давлат амал мекунанд.

ҚИСМИ II

Моддаи 42

Давлатҳои аъзо ӯҳдадоранд бо истифода аз воситаҳои зарурӣ ва амалӣ, чи калонсолон ва чи кӯдаконро аз принсипҳо ва муқаррароти Конвенсия ҳамаҷониба огоҳ созанд.

Моддаи 43

1. Бо мақсади баррасии пешрафти давлатҳои аъзо дар мавриди иҷрои ӯҳдадориҳое, ки тибқи ҳамин Конвенсия қабул карда шудаанд, Кумитаи оид ба ҳуқуқи кӯдак таъсис дода мешавад, ки он вазифаҳои дар поён пешбинигардидаро иҷро менамояд.
2. Кумита аз даҳ коршиноси дорои сифатҳои баланди ахлоқӣ ва салоҳияти эътирофгардида дар соҳае, ки ин Ковенсия фаро мегирад, иборат мебошад. Аъзои Кумитаро давлатҳои аъзо аз ҷумлаи шаҳрвандони худ интихоб мекунанд ва онҳо ба сифати шахсӣ баромад мекунанд, зимнан таваҷҷӯҳ ба тақсимоти одилонаи географӣ, инчунин системаҳои асосии ҳуқуқӣ зоҳир мегардад.
3. Аъзои Кумита ба тариқи овоздиҳии пинҳонӣ аз ҷумлаи шахсони ба рӯйхат воридгардидае, ки давлатҳои аъзо пешбарӣ намудаанд, интихоб карда мешаванд. Ҳар як давлати узв метавонад як шахсро аз ҷумлаи шаҳрвандони худ пешбарӣ намояд.
4. Интихоботи ибтидоӣ на дертар аз шаш моҳи баъди эътибор пайдо намудани ин Ковенсия ва минбаъд соле як маротиба доир карда мешаванд. Ақаллан чор моҳ пеш аз рӯзи гузаронидани ҳар як интихобот, Котиби Генералии Созмони Милали Муттаҳид ба давлатҳои аъзо бо мактуб муроҷиат намуда, онҳоро даъват мекунад, ки номзадҳои худро дар мӯҳлати ду моҳ пешниҳод намоянд. Баъд Котиби Генералӣ рӯйхатеро таҳия менамояд, ки дар он бо тартиби алифбоӣ ҳамаи шахсоне, ки ҳамин тариқ пешбарӣ шудаанд, ворид гардидаанд ва дар он давлатҳои аъзое, ки онҳоро пешбарӣ кардаанд, нишон дода шудаанд ва ин рӯйхатро ба давлатҳои аъзо пешниҳод мекунад.
5. Интихобот дар маҷлисҳои давлатҳои аъзои Конвенсия, ки Котиби Генералӣ дар муассисаҳои марказии Созмони Милали Муттаҳид даъват мекунад, доир карда мешаванд. Дар ин маҷлисҳо, ки дар он аз се ду ҳиссаи давлатҳои аъзо кворумро ташкил медиҳанд, шахсони ба Кумита интихобшуда он номзадҳое мебошанд, ки шумораи бештари овозҳо ва аксарияти овозҳои намояндагони ҳузурдошта ва дар овоздиҳӣ иштирокнамудаи давлатҳои аъзоро сазовор шудаанд.
6. Аъзои Комиссия ба мӯҳлати чор сол интихоб мегарданд. Онҳо ҳақ доранд дар сурати такроран пешниҳод гардидани номзадиашон аз нав интихоб карда шаванд. Мӯҳлати ваколатҳои панҷ аъзои дар интихоботи аввал интихобгардида баъди ду сол ба анҷом мерасад; фавран пас аз интихоботи аввал номҳои ин нӯҳ аъзо дар асоси қуръа аз ҷониби раиси Кумита муайян карда мешаванд.
7. Дар сурати фавтидан ё ба истеъфо баромадани ягон аъзои Кумита ва ё дар мавриди бо ягон сабаби дигар аз ӯҳдаи иҷрои вазифаҳои узви Кумита набаромадани касе давлати узве, ки ин узви Кумитаро пешбарӣ намудааст, аз ҷумлаи шаҳрвандони худ ба мӯҳлати боқимонда коршиноси дигарро таъин мекунад, ба шарте ки аз ҷониби Кумита маъқул дониста шавад.
8. Кумита қоидаҳои тартиби расмиёти худро муқаррар мекунад.
9. Кумита шахсони мансабдори худро ба мӯҳлати ду сол интихоб мекунад.
10. Иҷлосияҳои Кумита одатан дар муасисаҳои марказии Созмони Милали Муттаҳид ё дар ҳар ҷои дигари мувофиқе, ки Кумита муайян менамояд, гузаронида мешаванд. Кумита маҷлисҳои худро одатан ҳар сол мегузаронад. Давомнокии иҷлоисияи Кумита дар маҷлиси машваратии давлатҳои аъзои ин Конвенсия бо шарти маъқул донистан аз ҷониби Ассамблеяи Генералӣ муайян ва ҳангоми зарурат аз нав баррасӣ мегардад.
11. Котиби Генералии Созмони Милали Муттаҳид бо мақсади тибқи ҳамин Конвенсия самарабахш анҷом додани вазифаҳои худ кормандон ва маблағҳои зарурӣ ҷудо мекунад.
12. Аъзои Кумитае, ки мувофиқи ҳамин Конвенсия таъсис ёфтааст, аз ҳисоби маблағҳои Созмони Милали Муттаҳид тибқи тартиб ва шартҳои муқаррарнамудаи Ассамблеяи Генералӣ мукофотонида мешаванд.

Моддаи 44

1. Давлатҳои аъзо ӯҳдадор мешаванд, ки ба воситаи Котиби Генералии Созмони Милали Муттаҳид ба Кумита оид ба тадбирҳое, ки ҷиҳати таҳким бахшидани ҳуқуқҳои дар ин Конвенсия эътирофшуда андешида шудаанд ва оид ба пешрафте, ки дар татбиқи ин ҳуқуқҳо ба даст омадааст, маърӯза пешниҳод намоянд:

а) дар давоми ду соли пас аз барои ин давлат эътибор пайдо намудани ин

Конвентсия;

1. b) минбаъд ҳар панҷ сол.
2. Дар маърӯзаҳое, ки мутобиқи ин модда пешниҳод мегарданд, омилҳо ва мушкилоте, ки вуҷуд доранд ва ба сатҳи иҷрои ӯҳдарориҳо тибқи ин Конвенсия таъсир мерасонанд, нишон дода мешаванд. Маърӯзаҳо ҳамчунин дорои иттилооти кофӣ мебошанд, то ки ба Кумита дар дарки пурраи амали Конвенсия дар ин кишвар кӯмак расонанд.
3. Ба давлати узве, ки ба Кумита маърӯзаи муфассали ибтидоиро пешниҳод намудааст, зарурате нест, ки дар маърӯзаҳои минбаъдаи худ, ки тибқи банди 1b ин модда пешниҳод мешаванд, иттилооти пештараи асосиро такроран пешниҳод намояд.
4. Кумита метавонад аз давлати узв доир ба амалӣ гардидани ин Конвенсия маълумоти иловагӣ дархост намояд.
5. Маърӯзаҳо оид ба фаъолияти Кумита ҳар ду сол як маротиба ба воситаи Шӯрои Иқтисодӣ ва Иҷтимоӣ ба Ассамблеяи Генералӣ пешниҳод карда мешаванд.
6. Давлатҳои аъзо маърӯзаҳояшонро дар қаламрави худ ҳамаҷониба ба маълумоти умум мерасонанд.

Моддаи 45

Бо мақсади самарабахш амалӣ гардидани Конвенсия ва ташвиқ кардани ҳамкории байнналмилалӣ дар соҳаи фарогирандаи ин Конвенсия:

муассисаҳои махсусгардонидашуда, Фонди кӯдакони Созмони Милали Муттаҳид ва мақомоти дигари Созмони Милали Муттаҳид ҳуқуқ доранд дар муҳокимаи масъалаҳои оид ба иҷрои чунин нуқтаҳои ҳамин Конвенсия, ки ваколатҳои онҳо ба ҳисоб мераванд, иштирок намоянд. Кумита метавонад ба муассисаҳои махсусгардонидашуда, Фонди кӯдакони Созмони Милали Муттаҳид ва мақомоти дигари салоҳиятдор, агар инро зарур донад, пешниҳод намояд, ки хулосаи коршиносонро оид ба мавҷудияти Конвенсия дар соҳаҳои марбут ба ваколатҳои дахлдори онҳо пешниҳод кунад. Кумита метавонад ба муассисаҳои махсусгардонидашуда, Фонди кӯдакони Созмони Милали Муттаҳид ва мақомоти дигари Созмони Милали Муттаҳид пешниҳод намояд, ки дар бораи амалӣ намудани Конвенсия дар соҳаҳои марбут ба фаъолияташон маърӯзаҳои худро пешниҳод кунанд;

Кумита, агар салоҳ донад, ҳар маърӯзаи давлатҳои аъзоро, ки дар онҳо хоҳиши додани маслиҳат ё расонидани кӯмаки техникӣ ва ё зарарат ба он, ҳамчунин фикру мулоҳизаҳои Кумита нисбати чунин хоҳиш ё дастур зикр гардидааст, ба муассисаҳои махсусгардонидашуда, Фонди кӯдакони Созмони Милали Муттаҳид ва мақомоти дигари салоҳиятдор фиристад;

Кумита метавонад ба Ассамблеяи Генералӣ тавсия намояд, ки он ба Котиби Генералӣ пешниҳод кунад, ки аз номи он ба тадқиқи масъалаҳои ҷудогонаи ҳуқуқи кӯдак шурӯъ намояд;

Кумита метавонад пешниҳоду тавсияҳои хусусияти умумӣ доштаро пешкаш намояд, ки ба иттилооти моддаи 44 ва 45 ин Ковенсия асос ёфтаанд. Чунин пешниҳоду тавсияҳои умумӣ ба ҳар давлати манфиатдори узв фиристода шуда, дар қатори фикру мулоҳизаҳои давлатҳои аъзо дар Ассамблеяи Генералӣ баррасӣ мегарданд.

ҚИСМИ III

Моддаи 46

Ин Конвенсия барои имзо кардан аз тарафи ҳамаи давлатҳои боз мебошад.

Моддаи 47

Ин Конвенсия бояд тасдиқ карда шавад. Тасдиқномаҳо барои нигоҳдорӣ ба Котиби Генералии Созмони Милали Муттаҳид супорида мешаванд.

Моддаи 48

Ин Конвенсия барои ҳамроҳшавии ҳамаи давлатҳо боз аст. Ҳуҷҷатҳои ҳамроҳшавӣ ба Котиби Генералии Созмони Милали Муттаҳид барои нигоҳдорӣ супорида мешаванд.

Моддаи 49

1. Ин Конвенсия дар рӯзи сиюми баъди барои нигоҳдорӣ ба Котиби Генералии Созмони Милали Муттаҳид супорида шудани тасдиқнома ё ҳуҷҷати бистум дар хусуси ҳамроҳшавӣ, эътибор пайдо мекунад.
2. Барои ҳар давлате, ки ин Конвенсияро тасдиқ мекунад ё ба он баъди барои нигоҳдорӣ супорида шудани тасдиқнома ё ҳуҷҷати бистум дар хусуси ҳамроҳшавӣ, ба он ҳамроҳ мешавад, ин Конвенсия дар рӯзи сиюми баъди санаи барои нигоҳдорӣ супорида шудани тасдиқнома ё ҳуҷҷат дар хусуси ҳамроҳшавии он давлат, эътибор пайдо мекунад.

Моддаи 50

1. Ҳар давлати узви ин Консепсия метавонад ислоҳ пешниҳод кунад ва онро ба Котиби Генералии Созмони Милали Муттаҳид ирсол намояд. Котиби

Генералӣ баъди ислоҳи пешниҳодшударо ба давлатҳои аъзо ирсол намудан хоҳиш менамояд, ки ба ӯ хабар диҳанд, ки оё онҳо ҷонибдори даъвати конференсияи давлатҳои аъзо бо мақсади баррасии ин пешниҳод ва овоздиҳӣ оид ба он ҳастанд ё не. Агар дар давоми чор моҳ аз таърихи фиристода шудани чунин нома, ҳадди ақал аз се як ҳиссаи шумораи давлатҳои аъзо барои баргузории чунин конференсия овоз диҳанд, Котиби Генералӣ таҳти сарпарастии Созмони Милали Муттаҳид конференсияро даъват мекунад. Ҳар ислоҳе, ки бо аксари овозҳои давлатҳои аъзои дар конференсия ҳозирбуда ва дар овоздиҳӣ иштирокдошта қабул мешавад, аз ҷониби Ассамблеяи Генералӣ барои тасдиқ пешниҳод карда мешавад.

2. Ислоҳи тибқи банди 1 ҳамин модда қабулшуда баробари тасдиқи он аз ҷониби Ассамблеяи Генералии Созмони Милали Муттаҳид ва қабул гардидани он аз ҷониби аз се ду ҳиссаи шумораи давлатҳои аъзо эътибор пайдо мекунад.
3. Вақте ки ислоҳ эътибор пайдо мекунад, иҷрои он барои давлатҳои аъзое, ки онро қабул кардаанд, ҳатмӣ мегардад, барои дигар давлатҳои аъзо муқаррароти ин Консепсия ва ҳар ислоҳи қаблие, ки аз тарафи онҳо қабул шуда буданд, ҳатмӣ боқӣ мемонад.

Моддаи 51

1. Котиби Генералии Созмони Милали Муттаҳид матни ислоҳҳоеро, ки аз ҷониби давлатҳо ҳангоми тасдиқ ё ҳамроҳшавӣ пешниҳод гардидаанд, дастрас менамояд ва ба ҳамаи давлатҳо ирсол мекунад.
2. Ислоҳе, ки хилофи мақсаду вазифаҳои ин Конвенсия бошад, пазируфта намешавад.
3. Ислоҳҳоро ҳар вақт бо роҳи ба Котиби Генералии Созмони Милали Муттаҳид фиристодани огоҳинома бекор кардан мумкин аст ва баъд Котиби Генералӣ дар ин бора ба ҳама давлатҳо хабар медиҳад. Чунин огоҳинома аз рӯзи онро гирифтани Котиби Генералӣ эътибор пайдо мекунад.

Моддаи 52

Ҳар давлати узв метавонад ин Конвенсияро аз тариқи огоҳиномаи хаттӣ фиристодан ба Котиби Генералии Созмони Милали Муттаҳид бекор кунад. Бекор кардан баъди гузаштани як соли пас аз дар ин бора огоҳинома гирифтани Котиби Генералӣ эътибор пайдо мекунад.

Моддаи 53

Котиби Генералии Созмони Милали Муттаҳид маҳфуздорандаи ин Конвенсия таъин карда мешавад.

Моддаи 54

Нусхаи асли ин Конвенсия, ки матнҳои англисӣ, арабӣ, испанӣ, русӣ ва франсавии он баробари асланд, барои нигоҳдорӣ ба Котиби Генералии Созмони Милали Муттаҳид супурда мешавад.

Ба тасдиқи ин намояндагони ваколатдори зерин, ки ҳукуматҳояшон ба онҳо ваколатҳои дахлдор додаанд, ин Конвенсияро имзо намуданд.

 

                            ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

                 ДАР БОРАИ ВАКОЛАТДОР ОИД БА ҲУҚУҚИ ИНСОН ДАР     

                                          ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Қонуни мазкур бо мақсади дар Ҷумҳурии Тоҷикистон таъсис додани мақомоти Ваколатдор оид ба ҳуқуки инсон қабул гардида, тартиби ба вазифа таъин ва аз вазифа озод кардани ваколатдор, салоҳият ва шаклҳои фаъолияти мақомоти мазкурро барои ҳимоя ва инкишофи ҳуқуқи инсон дар Тоҷикистон муайян менамояд.

БОБИ I. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

 

Моддаи 1. Таъсисивазифаи Ваколатдор оид ба ҳуқуқиинсон

Вазифаи Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон (минбаъд — Ваколатдор оид ба ҳуқук инсон) мутобиқи Қонуни мазкур бо мақсади тақвияти кафолатҳои конститутсионии ҳимояи давлатии ҳуқуқ ва озодиҳои инсон ва шаҳрванд, мусоидат ба риоя ва эҳтироми онҳо аз ҷониби мақомоти ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот (ҷамоат) ва шахсони мансабдори онҳо, роҳбарон ва шахсони мансабдори корхонаҳо, муассисаҳо ва ташкилотҳо новобаста аз шакли ташкилию ҳуқуқиашон, таъсис дода мешавад.

Моддаи 2. ҚонунгузорииҶумҳурииТоҷикистондарбораиВаколатдороидбаҳуқуқиинсон

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи

Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон ба Коиститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон эътироф намудааст, иборат мебошад.

Моддаи 3. МустақилиятиВаколатдороидбаҳуқуқиинсон

1. Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон ҳангоми амалӣ намудани ваколатҳои худ мустақил буда, ба ягон мақомоти ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот (ҷамоат) ва шахсони мансабдор ҳисоботдиҳанда намебошад.
2. Фаъолияти Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон воситаҳои мавҷудаи ҳифзи ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрвандро пурра намуда, салоҳияти мақомоти ҳокимияти давлатиро, ки ҳуқуқу озодиҳои вайроншударо барқарор менамоянд, бекор ва тағйир намедиҳад. 

БОБИ 2. ТАРТИБИБАВАЗИФАТАЪИНВААЗВАЗИФА

ОЗОД НАМУДАНИ ВАКОЛАТДОР ОИД БАҲУҚУҚИ ИНСОН

 

Моддаи 4. ТаъиниВаколатдороидбаҳуқуқиинсон

ВаколатдороидбаҳуқуқиинсоназҷонибиПрезидентиҶумҳурииТоҷикистонборизоиятиМаҷлисинамояндагони

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба вазифа таъин мегардад.

Моддаи 5. ТалаботнисбатиномзадбавазифаиВаколатдороидбаҳуқуқиинсон

Ба вазифаи Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки синни ӯ аз 35 кам набуда, забони давлатиро медонад, дорои таҳсилоти олии ҳуқуқшиносӣ, сифатҳои баланди касбӣ ва ахлоқӣ мебошад, таъин карда мешавад.

Моддаи 6. БавазифашурӯънамуданиВаколатдороидбаҳуқуқиинсон

1. Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон пас аз таъин шудан ба вазифа дар ҷаласаи Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо мазмуни зайл савганд ёд мекунад:

«Савганд ёд мекунам, ки ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрвандро ҳимоя намуда, ӯҳдадориҳои ба ман ҳамчун Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон вогузоршударо дар асоси Конститутсия ва қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон бовиҷдонона ва содиқона иҷро менамоям».

2. Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон баъд аз савганд ёд кардан ба вазифа шурӯъ менамояд.

Моддаи 7. МӯҳлативаколатиВаколатдороидбаҳуқуқиинсон

1. Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон ба мӯҳлати панҷ сол таъин карда мешавад. Ӯ наметавонад ба ин вазифа бештар аз ду мӯҳлат пай дар пай таъин карда шавад. Мӯҳлати ваколати Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон баъд аз савганд ёд кардан оғоз мегардад. Ваколати Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон баъд аз савганд ёд кардани Ваколатдори нав таъингардида қатъ мегардад.
2. Дар бораи таъини Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар воситаҳои ахбори омма иттилоъ дода мешавад.

Моддаи 8. ДахлнопазирииВаколатдороидбаҳуқуқиинсон

1. Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон ҳуқуқи дахлнопазирӣ дорад. Бе розигии мақомоти таъинкарда ҳабс кардан, дастгир намудан, маҷбуран овардан, кофтуков кардани ӯ мумкин нест, ба истиснои дастгир шудани вай дар ҷои содир намудани ҷиноят. Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон ҳамчунин мавриди кофтукови шахсӣ (азназаргузаронӣ) қарор дода намешавад, ба истиснои ҳолатҳое, ки қонун барои таъмини амнияти дигарон муқаррар намудааст.
2. Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсонро бе розигии мақомоти ӯро таъинкарда ба ҷавобгарии маъмурӣ, ки ба тариқи судӣ таъин карда мешавад, кашидан мумкин нест.
3. Дахлнопазирии Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон ба дохил шудан ба манзил ё ҳуҷраи кории ӯ, ба нақлиёти шахсӣ ё хизматии вай, дар он ҷо гузаронидани кофтуков ё гирифтан, гӯш кардани гуфтугӯи ӯ ва кофтукови шахсии вай, инчунин гирифтани мукотиба, молу мулк ва ҳуҷҷатҳои ӯ паҳн мешавад ва ин амалҳо танҳо бо иҷозати Суди Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дар иртибот ба парвандаи ҷиноятии оғозгардида нисбати Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон сурат гирифта метавонад.
4. Нисбати Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон танҳо Прокурори генералии Ҷумҳурии Тоҷикистон метавонад парвандаи ҷиноятӣ оғоз намояд.
5. Парвандаи ҷиноятӣ нисбати Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон ба Суди Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон тобеияти судӣ дорад.

Моддаи 9. МаҳдудиятҳобароиишғоливазифаиВаколатдороидбаҳуқуқиинсон

1. Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон ҳуқуқ надорад вакили мақомоти намояндагии ҳокимияти давлатӣ бошад, вазифаи дигареро ишғол кунад, ба соҳибкорӣ машғул шавад, ба истиснои фаъолияти илмиву эҷодӣ ва омӯзгорӣ.
2. Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон наметавонад ба фаъолияти сиёсӣ машғул шавад, узви ҳизби сиёсӣ ё дигар иттиҳодияи ҷамъиятӣ, ки мақсадҳои сиёсӣ дорад, бошад.
3. Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон ӯҳдадор аст баъд аз таъин шудан вазифаи ба мақоми ӯ номувофиқро дар муддати понздаҳ рӯз қатъ намояд.

Моддаи 10. ПешазмӯҳлатазвазифаозодшуданиВаколатдороидбаҳуқуқиинсон

1. Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон аз ҷониби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон пеш аз мӯҳлат дар ҳолатҳои зерин аз вазифа озод карда мешавад:

а) бақувваиқонунӣдаромаданиҳукмиайбдоркунандаи

суд;

б) ғайри қобили амал, бедарак ғоибшуда, фавтидаэътироф

шудани ӯ аз тарафи суд;

в) вайронгардиданимаҳдудиятҳоибоҚонунимазкур

пешбинишуда;

г) қать гардидани шаҳрвандии Ҷумҳурии Тоҷикистон:

д) ба истеъфо баромадан;

е) вафот.

2. Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон ҳамчунин бо сабаби вазъи саломатӣ ё дигар сабабҳои узрнок муддати дуру дароз (на камтар аз чор моҳ пай дар пай) ӯҳдадориҳои худро иҷро накардани ӯ, берун аз ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон барои истиқомати доимӣ рафтани ӯ пеш аз мӯҳлат аз вазифа озод карда мешавад.
3. Дар мавриди пеш аз мӯҳлат аз вазифа озод шудани Ваколатдор оид ба ҳукуқи инсон Ваколатдори нав дар мӯҳлати ду моҳи аз вазифа озод шудани Ваколатдори собиқ тибқи тартиби муқаррарнамудаи Қонуни мазкур таъин карда мешавад.

 

БОБИ 3. САЛОҲИЯТИВАКОЛАТДОР

ОИДБАҲУҚУҚИИНСОН

 

Моддаи 11. ВазифаҳоиасосииВаколатдороидбаҳуқуқиинсон

1. Вазифаҳои асосии Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон мусоидат намудан ба:

а) риояи ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд;

б) барқарорнамуданиҳуқуқуозодиҳоивайроншудаи

инсон ва шаҳрванд;

в) такмилиқонунгузорииҶумҳурииТоҷикистоноидба

ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд;

г) баланд бардоштани маърифатнокии шаҳрвандон оид ба ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд, шаклҳо ва воситаҳои ҳифзи он;

д) ҳамкории мақомоти ҳокимияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, сохторҳои ҷомеаи шаҳрвандӣ оид ба ҳифзи ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд;

е) дастрасӣ ба иттилоот, баррасӣвасанҷишимуроҷиати

шаҳрвандон оид ба ҳуқуқи дастрасӣ ба иттилоот;

ё) рушд ва ҳамоҳангсозии ҳамкориҳои байналмилалӣ дар соҳаи ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд, тасдиқ кардан ё ҳамроҳ шудани Ҷумҳурии Тоҷикистон ба санадҳои ҳуқуқии байналмилалӣ оид ба ҳуқуқи инсон мебошад.

2. Бо мақсади иҷрои вазифаҳои худ Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон маълумотро аз мақомоти ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот (ҷамоат), корхонаҳо, муассисаҳо ва ташкилотҳо, новобаста аз шакли ташкилию ҳуқуқиашон, инчунин шаҳрвандони алоҳида, воситаҳои ахбори омма ҷамъ ва таҳлил менамояд.

Моддаи 12. ВаколатиВаколатдороидбаҳуқуқиинсон

1. Ҳангоми санҷиши шикоят ва амалӣ намудани дигар ваколатҳои худ Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон ҳуқуқ дорад:

а) бе монеа ба мақомоти ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот (ҷамоат), корхонаҳо, муассиса ва ташкилотҳо, новобаста аз шакли ташкилию ҳуқуқиашон, иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ, инчунин қисмҳои ҳарбӣ, муассисаҳои иҷрои ҷазои ҷиноятӣ, изоляторҳои (тавқифгоҳҳои) нигоҳдории муваққатӣ, изоляторҳои (тавқифгоҳҳои) тафтишотӣ, марказҳои ҷойгиркунии муҳоҷирони хориҷӣ ё шахсони паноҳҷӯянда, муассисаҳое, ки ёрии иҷтимоӣ, тиббӣ ё равонпизишкӣ мерасонанд ва дигар ҷойҳои маҳдудкунии озодӣ, дигар сохтору муассисаҳои ҳарбӣ, ки дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон воқеанд, ташриф намояд:

б) аз роҳбарон ва шахсони мансабдори мақомоти ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот (ҷамоат), корхонаҳо, муассисаҳо ва ташкилотҳо, новобаста аз шакли ташкилию ҳуқуқиашон маълумотҳои зарурӣ, ҳуҷҷатҳо ва маводҳоро талаб карда гирад;

в) аз роҳбарон ва шахсони мансабдори мақомоти ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот (ҷамоат), корхонаҳо, муассисаҳо ва ташкилотҳо, новобаста аз шакли ташкилию ҳуқуқиашон, оид ба масъалаҳое, ки дар рафти баррасии шикоят муайян карда мешавад, ба истиснои судяҳо нисбати санадҳои судӣ баёнот гирад;

г) мустақилона ё якҷоя бо мақомоти салоҳиятдори давлатӣ, шахсони мансабдори давлатӣ, хизматчиёни давлатӣ санҷиши фаъолияти мақомоти ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот (ҷамоат), муассисаҳои иҷрои ҷазои ҷиноятӣ, изоляторҳои (тавқифгоҳҳои) нигоҳдории муваққатӣ, изоляторҳои (тавқифгоҳҳои) тафтишотӣ, марказҳои ҷойгиркунии муҳоҷирони хориҷӣ ё шахсони паноҳҷӯянда, муассисаҳое, ки ёрии иҷтимоӣ, тиббӣ ё равонпизишкӣ мерасонанд ва дигар ҷойҳои маҳдудкунии озодӣ, корхонаҳо, муассисаҳо ва ташкилотҳоро, новобаста аз шакли ташкилию ҳуқуқиашон, оид ба масъалаҳои ҳуқуқи инсон гузаронад;

д) ба мақомоти салоҳиятдори давлатӣ ва муассисаҳои илмӣ барои гузаронидани таҳқиқоти экспертӣ оид ба масъалаҳое, ки дар рафти баррасии шикоят муайян карда мешаванд, дастур диҳад;

е) бо парвандаҳои ҷиноятӣ, гражданӣ, оилавӣ, иқтисодӣ ва ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ, ки вобаста ба онҳо санадҳои судӣ эътибори қонунӣ пайдо кардаанд, инчунин бо парвандаҳои қатъгашта ё маводе, ки оид ба онҳо аз оғози парвандаи ҷиноятӣ рад карда шудааст, бо риояи талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи ҳифзи маълумотҳое, ки дорои сирри давлатӣ, тафтишотӣ, тиҷоратӣ ё дигар сирри бо қонун ҳифзшаванда мебошанд, шинос шуда, аз онҳо маълумоти заруриро рӯйнавис ё нусхабардорӣ кунад.

2. Оид ба масъалаҳои салоҳияти худ Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон аз ҳуқуқи қабули бетаъхир аз ҷониби роҳбарон ва шахсони мансабдори мақомоти ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот (ҷамоат), корхонаҳо, муассисаҳо ва ташкилотҳо, новобаста аз шакли ташкилию ҳуқуқиашон, иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ, инчунин шахсони ҳайати фармондиҳии сохторҳои ҳарбӣ, шахсони ҳайати роҳбарикунандаи тавқифгоҳҳо, маъмурияти ҷойҳои нигоҳдории муваққатӣ ва маҳрумӣ аз озодӣ, ки дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон воқеанд, истифода менамояд.
3. Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон ҳуқуқ дорад дар иҷлосияҳо, ҷаласаҳои якҷоя ва алоҳидаи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин дар маҷлисҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дигар мақомоти давлатӣ иштирок намояд.
4. Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон ё бо супориши хаттии ӯ корманди Дастгоҳи Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон ҳуқуқ доранд бо риояи талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар маҷлисҳои тамоми марҳилаҳои судӣ, аз ҷумла маҷлисҳои пӯшидаи судӣ иштирок намоянд.
5. Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон метавонад оид ба ҳифзи ҳуқуқ ва озодиҳои шахсоне, ки бинобар вазъи саломатӣ ё дигар сабабҳои узрнок қобилияти мустақилона истифода бурдани воситаҳои ҳуқуқии ҳифзи ҳуқуқҳои худро надоранд, ба суд ва ё дигар мақомоти дахлдори давлатӣ муроҷиат намояд, аз ҷумла аризаи даъвогӣ пешниҳод кунад.

Моддаи 13. Ҳуқуқи Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон ба санҷиш боташаббуси худ

Ҳангоми гирифтани маълумот оид ба вайронкунии оммавӣ ва ҷиддии ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд ё дар ҳолатҳои аҳамияти махсуси ҷамъиятӣ доштани ин амалҳо ё марбут ба зарурати ҳифзи манфиатҳои шахсоне, ки қобилияти мустақилонаи истифодаи воситаҳои ҳифзи ҳуқуқи худро надоранд, Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон ҳуқуқ дорад бо ташаббуси худ дар доираи салоҳияташ санҷишҳо гузаронад.

БОБИ 4. ФАЪОЛИЯТИВАКОЛАТДОРОИДБАҲУҚУҚИ

ИНСОНҶИҲАТИТАҚВИЯТИКАФОЛАТҲОИ

ДАВЛАТИИҲИФЗИҲУҚУҚУОЗОДИҲОИИНСОНВАШАҲРВАНД

Моддаи 14. ШикояткарданбаВаколатдороидбаҳуқуқиинсон

1. Бо мақсади мусоидат кардан ба барқароркунии ҳуқуқу озодиҳои вайроншудаи инсон ва шаҳрванд, Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон шикоятҳои шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон, шаҳрвандони хориҷӣ ва шахсони бешаҳрвандро (минбаъд муроҷиаткунандагонро) нисбат ба қарор ё амали (беамалии) мақомоти ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот (ҷамоат), шахсони мансабдор ва хизматчиёни давлатӣ, роҳбарон ва шахсони мансабдори корхонаҳо, муассисаҳо ва ташкилотҳо, новобаста аз шакли ташкилию ҳуқуқиашон, ки ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрвандро вайрон кардаанд, баррасӣ менамояд, агар муроҷиаткунанда нисбат ба ин қарор ё амали (беамалии) ба тариқи судӣ ё маъмурӣ шикоят карда бошад, вале бо қарори оид ба шикояти ӯ қабулгардида розӣ набошад.
2. Шикоят дар шакли хаттӣ ба Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон на дертар аз як сол аз рӯзи вайрон шудани ҳуқуқу озодиҳои муроҷиаткунанда ё аз рӯзе, ки ба ӯ вайрон шудани ин ҳуқуқҳо маълум шудааст, пешниҳод карда мешавад.
3. Муроҷиатҳое, ки дар онҳо ном, номи падар, фамилия ва суроғаи шаҳрванди муроҷиатнамуда зикр нашудаанд ва ё онҳо ба воқеият мувофиқ нестанд, муроҷиатҳои беном буда, мавриди баррасӣ қарор намегиранд.

Моддаи 15. Мазмунишикоят

1. Дар шикоят бояд ном, номи падар, фамилия, имзо ва суроғаи муроҷиаткунанда, суроға ва номи мақомот ё шахси мансабдор, ки нисбат ба қарор ё амали (беамалии) ӯ шикоят оварда мешавад, баён намудани моҳияти қарор ё амали (беамалии), ки ба андешаи аризадиҳанда ҳуқуқу озодиҳои ӯро вайрон намудааст ё вайрон мекунад, инчунин нусхаи қароре, ки нисбат ба шикояти бо тариқи судӣ ё маъмурӣ баррасигардида қабул шудааст, пешбинӣ гардад.
2. Шикояте, ки дар он маълумоти кофӣ оид ба моҳияти масъала, ҳалли он ва нусхаи ҳуҷҷатҳо вуҷуд надоранд, ба муроҷиаткунанда бо фаҳмонидани ислоҳи норасоиҳои ҷойдошта баргардонида мешавад.
3. Шикояте, ки бе риояи талаботи қисми 1 моддаи мазкур пешниҳод гардидааст, баррасӣ карда намешавад.

Моддаи 16. Қабулиқаророидбашикоят

1. Аз рӯи шикояти воридшуда Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон ҳуқуқ дорад:

а) шикоятро барои баррасӣ қабул намояд;

б) ба муроҷиаткунанда дар бораи воситаҳое, киӯметавонад

барои ҳифзи ҳуқуқу озодиҳои худ истифода барад, шарҳ диҳад;

в) ба мақомоти ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот (ҷамоат), шахсони мансабдоре, ки ба салоҳияти онҳо ҳалли шикояти зерин дахл дорад, онро фиристонад;

г) қабулишикоятробароибаррасӣтибқиқонунрад

намояд.

2. Аз рӯи қарори қабулгардида Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон ба аризадиҳанда тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон хабар медиҳад.

Моддаи 17. Баррасиишикоят

1. Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон шикоятҳоро оид ба баҳсҳои байни шаҳрвандон, инчунин шикоятҳои такрорӣ, агар дар онҳо маълумот дар бораи ҳолатҳои нав ошкоршуда набошад, баррасӣ наменамояд.
2. Ҳангоми баррасии шикоят Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон ҳуқуқ дорад ба мақомоти салоҳиятдори давлатӣ ва шахсони мансабдор дар бораи мусоидат намудан барои баррасӣ муроҷиат намояд.
3. Санҷиш ба мақомоти ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот (ҷамоат), шахсони мансабдоре, ки нисбати қарор ё амали (беамалии) онҳо шикоят карда мешавад, вогузор карда намешавад.
4. Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон мақомоти ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот (ҷамоат) ва шахсони мансабдорро, ки нисбати қарор ё амали (беамалии) онҳо шикоят карда шудааст, хабардор менамояд, инчунин ба онҳо имконият медиҳад то баёнотҳои худро оид ба масъалаҳои дар раванди санҷиш бавуҷудомада пешниҳод намоянд ва дар маҷмӯъ мавқеи худро асоснок намоянд.
5. То қабули қарори ниҳоӣ маводҳое, ки дар натиҷаи баррасии шикоят ҷамъ оварда шудаанд, ошкор карда намешаванд.
6. Оид ба натиҷаи баррасии шикоят Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон муроҷиаткунандаро дар мӯҳлати муқаррарнамудаи қонун хабардор менамояд.
7. Ҳангоми муайян намудани ҳолати вайронкунии ҳуқуқу озодиҳои муроҷиаткунанда Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон ӯҳдадор аст дар доираи салоҳияти худ чораҳо андешад.

Моддаи 18. ХулосаиВаколатдороидбаҳукуқиинсон

Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон ӯҳдадор аст ба мақомоти ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот (ҷамоат), шахсони мансабдор, ки дар қарор ё амали (беамалии) онҳо вайронкунии ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд муайян карда шудааст, хулосаи худро, ки дорои тавсияҳо нисбат ба имкониятҳо ва чораҳои зарурии барқарор намудани ҳуқуқу озодиҳои мазкур мебошад, ирсол намояд.

Моддаи 19. ИнтишорихулосаиВаколатдороидбаҳуқуқиинсон

1. Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон ҳуқуқ дорад хулосаи қабулкардаашро интишор намояд.
2. Нашрияҳои даврӣ, ки яке аз муассисони он мақомоти ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот (ҷамоат), корхона, муассиса ва ташкилоти давлатӣ мебошад, пурра ё қисман аз ҳисоби воситаҳои буҷети давлатӣ маблағгузорӣ мешаванд, ҳуқуқи рад намудани интишори хулоса ва дигар ҳуҷҷатҳои Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсонро надоранд.

Моддаи 20. МуроҷиатиВаколатдороидбаҳуқуқиинсонбамақомотидахлдороидбаҳифзиҳуқуқуозодиҳоивайронкардашудаимуроҷиаткунанда

Аз рӯи натиҷаи баррасии шикоят Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон ҳуқуқ дорад:

а) ба мақомоти ҳокимияти давлатии дахлдор оид ба оғоз намудани истеҳсолоти интизомӣ, маъмурӣ ё парвандаи ҷиноятӣ нисбат ба шахси мансабдоре, ки дар қарор ё амали (беамалии) ӯ вайронкунии ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд дида мешавад, бо дархост муроҷиат намояд;

б) ба Раиси Суди Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Раиси Суди Олии иқтисодии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Прокурори генералии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба санҷиши санадҳои суд, ки бо тартиби муқарраргардида ба қувваи қонунӣ даромадааст, муроҷиат намояд.

Моддаи 21. МуроҷиатиВаколатдороидбаҳуқуқиинсонба

СудиконститутсионииҶумҳурииТоҷикистон

Дар ҳолати вайрон шудани ҳуқуқу озодиҳои муроҷиаткунанда бо санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон ҳуқуқ дорад бо тартиби муқарраргардидаи қонун ба Суди конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба муайян иамудани мутобиқати онҳо ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дархост пешниҳод намояд.

Моддаи 22. МусоидатиВаколатдороидбаҳуқуқиинсондарбораитакмилиқонунгузорииҶумҳурииТоҷикистон

1. Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар такмили қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ба ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд дахл доранд, инчунин ба мутобиқсозии онҳо ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои байналмилалии эътирофнамудаи Тоҷикистон мусоидат намуда, ҳуқуқдорад:

а) ба субъектҳои ҳуқуқи ташаббуси қонунгузорӣ оид ба

такмили қонунҳо пешниҳод ирсол намояд;

б) дар таҳияи лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ба ҳуқуқи инсон ва шаҳрванд дахл доранд, иштирок намояд ва хулоса диҳад;

в) ба мақомот ва шахсони мансабдори ваколатдори давлатӣ оид ба қабул намудани санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ вобаста ба ҳуқуқи инсон ё ворид намудани тағйиру иловаҳо ба онҳо пешниҳод ирсол намояд.

2. Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон метавонад ба Суди Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Суди Олии иқтисодии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷиҳати додани тавзеҳоти дастурӣ оид ба масъалаҳои ҳуқуқи инсон муроҷиат намояд.

Моддаи 23. МусоидатиВаколатдороидбаҳуқуқиинсондарбаландбардоштанимаърифатиҳуқуқӣ

Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон барои баланд бардоштани маърифати ҳуқуқӣ дар соҳаи ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд мусоидат намуда, ҳуқуқ дорад:

а) оидбаҳуқуқуозодиҳоиинсонвашаҳрвандиттилоот

паҳн намояд;

б) оид ба ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузорӣ нашрияҳои даврии расмӣ чоп кунад;

в) оид ба такмили стандартҳои таълимии давлатӣ ва барномаҳои таълимии таҳсилоти умумии асосӣ ва миёна, ибтидоии касбӣ, миёнаи касбӣ, олии касбӣ ва таҳсилоти касбии баъд аз муассисаҳои олии касбӣ дар соҳаи ҳуқуқи инсон ба муассисаҳои таълимии давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳодҳо ирсол кунад.

Моддаи 24. МаърӯзаиҳарсолаиВаколатдороидбаҳуқуқиинсон

Ҳар сол на дертар аз моҳи феврал Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар бораи фаъолияти худ ва вазъи риояи ҳуқуқу озодиҳои иисон ва шаҳрванд дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, МаҷлисимиллииМаҷлиси

Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Суди конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон, СудиОлии

Ҷумҳурии Тоҷикистон, Суди Олии иқтисодии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Прокурори генералии Ҷумҳурии Тоҷикистон маърӯза ирсол менамояд.

Моддаи 25. МаърӯзаимахсусиВаколатдороидбаҳуқуқиинсон

1. Оид ба масъалаҳои алоҳидаи вайронкунии ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон ҳуқуқ дорад ба Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистои, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Суди конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Суди Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Суди Олии иқтисодии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Прокурори генералии Ҷумҳурии Тоҷикистон маърӯзаҳои махсус ирсол намояд.
2. Оид ба маърӯзаи махсус Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон метавонад дар ҷаласаҳои Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бо маълумот баромад намояд.

Моддаи 26. ИнтишоримаърӯзаҳоиВаколатдороидбаҳуқуқиинсон

1. Маърӯзаи ҳарсолаи Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон нашр карда мешавад.
2. Маърӯзаи махсус метавонад бо қарори Ваколатдор оид ба ҳукуқи инсон нашр шавад.

БОБИ 5. КАФОЛАТҲОИФАЪОЛИЯТИВАКОЛАТДОРОИДБАҲУҚУҚИИНСОН

Моддаи 27. МусоидатбаВаколатдороидбаҳуқуқиинсондарамалӣнамуданиваколатҳоион

1. Мақомоти ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот (ҷамоат), шахсони мансабдор бояд ба Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар амалӣ намудани ваколатҳои ӯ мусоидат намоянд, ройгон ва бемамониат мавод ва ҳуҷҷатҳо, маълумоти дигареро, ки барои амалӣ намудани ваколатҳои он зарур аст, пешниҳод намоянд.
2. Мавод ва ҳуҷҷатҳои дархостшуда, дигар маълумот бояд ба Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон на дертар аз 15 рӯз аз рӯзи гирифтани дархост, агар дар худи дархост мӯҳлати дигар пешбинӣ нашуда бошад, пешниҳод карда шаванд.
3. Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон бо санадҳои меъёрии ҳуқуқии қабулнамудаи Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, МаҷлисинамояндагониМаҷлисиОлии

Ҷумҳурии Тоҷикистон, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҳуҷҷатҳо, дигар иттилоот ва маводҳои маълумотӣ, ки расман аз ҷониби дигар мақомоти ҳокимияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон паҳн мешаванд, таъмин карда мешавад.

Моддаи 28. ТартибибаВаколатдороидбаҳуқуқиинсонпешниҳоднамуданииттилоотибоқонунҳифзшаванда

1. Ба Ваколатдор оид ба ҳуқуқи иисон пешниҳод намудани маълумоте, ки сирри давлатӣ, тиҷоратӣ ё дигар сирри бо қонун ҳифзшаванда мебошанд, тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.
2. Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар рафти иҷрои ваколати худ ва баъди ба охир расидани мӯҳлати он ҳуқуқ надорад маълумотҳоро оид ба ҳаёти шахсии муроҷиаткунанда ва дигар шахсон, ки ба ӯ ҳангоми иҷрои вазифаҳои худ маълум шудаанд, бе розигии хаттии онҳо ошкор намояд.

Моддаи 29. ТартибибаррасиихулосаиВаколатдороидбаҳуқуқиинсон

Шахсони мансабдори ваколатдори мақомоти ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот (ҷамоат), роҳбарони корхонаҳо, муассисаҳо ва ташкилотҳо, новобаста аз шакли ташкилию ҳуқуқиашон, ки хулосаи Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсонро гирифтаанд, ӯҳдадоранд дар мӯҳлати як моҳ тавсияҳои дар хулоса зикргардидаро баррасӣ намоянд ва оид ба чораҳои андешидашуда дар шакли хаттӣ Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсонро хабардор намоянд.

Моддаи 30. ҶавобгарӣбароимонеъшуданбафаъолиятиВаколатдороидбаҳуқуқиинсон

Дахолат кардан ба фаъолияти Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон бо мақсади таъсир расонидан ба қарорҳои он, иҷро накардани ӯҳдадориҳо аз ҷониби шахсони мансабдоре, ки Қонуни мазкур муқаррар кардааст, инчунин дар шаклҳои дигар монеъ шудан ба фаъолияти он боиси ҷавобгарии муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон мегардад.

Моддаи 31. КафолатиҳуқуқҳоимеҳнатииВаколатдороидбаҳуқуқиинсон

1. Мансаби Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон вазифаи сиёсии хизмати давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад.
2. Ба Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон баъди ба охир расидани ваколаташ кори пештара ё дар сурати набудани чунин кор, кори баробарарзиш дар ҷои кори аввала ё бо розигии ӯ кор дар дигар ташкилот, ба истиснои вазифаи аъзои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, раисони Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳри Душанбе, шаҳру ноҳияҳо ва дигар вазифаи интихобии мақомоти ҳокимияти давлатӣ, пешниҳод карда мешавад.

Моддаи 32. КафолатҳоимоддӣваиҷтимоииВаколатдороидбаҳуқуқиинсон

1. Музди меҳнати Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон аз ҷониби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад.
2. Кафолатҳои моддӣ ва иҷтимоии Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон, таъминот ва хизматрасонии тиббӣ, иҷтимоӣ ва ғайра мутобиқи шароите, ки барои аъзои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар гардидааст, сурат мегирад.

БОБИ 5. МУОВИНИВАКОЛАТДОРОИДБА

ҲУҚУҚИ ИНСОН ДАР ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН –

ВАКОЛАТДОРОИДБАҲУҚУҚИКӮДАКДАРҶУМҲУРИИТОҶИКИСТОН

 

Моддаи 32¹. Таъсиси вазифаи муовини Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон – ВаколатдороидбаҳуқуқикӯдакдарҶумҳурииТоҷикистон

Вазифаи муовини Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон – Ваколатдор оид ба ҳуқуқи кӯдак дар Ҷумҳурии Тоҷикистон (минбаъд – Ваколатдор оид ба ҳуқуқи кӯдак) бо мақсади таъмини эҳтиром, риоя, ҳифз ва пешрафти ҳуқуқу озодиҳои кӯдак таъсис дода мешавад.

 

Моддаи 32². ТалаботнисбатиномзадбавазифаиВаколатдороидбаҳуқуқикӯдак

Ба вазифаи Ваколатдор оид ба ҳуқуқи кӯдак шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки синни ӯ аз 35 кам набуда, забони давлатиро медонад, дорои таҳсилоти олии ҳуқуқшиносӣ, сифати баланди касбӣ ва ахлоқӣ мебошад, таъин карда мешавад.

Моддаи 32³. ТартибибавазифатаъинваазвазифаозоднамуданиВаколатдороидбаҳуқуқикӯдак

1. Ваколатдор оид ба ҳуқуқи кӯдак аз ҷониби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон бо ризоияти Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба вазифа таъин мегардад.
2. Аз вазифа озод намудани Ваколатдор оид ба ҳуқуқи кӯдак тибқи тартибе, ки Қонуни мазкур барои аз вазифа озод намудани Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон муқаррар намудааст, амалӣ карда мешавад.
3. Дар сурати набудани Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон вазифаҳои ӯро Ваколатдор оид ба ҳуқуқи кӯдак иҷро менамояд.

Моддаи 32⁴. Ба вазифа шурӯъ намудан, мӯҳлативаколатвадахлнопазирииВаколатдороидбаҳуқуқикӯдак

1. Ваколатдор оид ба ҳуқуқи кӯдак пас аз таъин шудан ба вазифа дар ҷаласаи Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо мазмуни зайл савганд ёд мекунад: «Савганд ёд мекунам, ки ҳуқуқу озодиҳои кӯдакро ҳимоя намуда, ӯҳдадориҳои ба ман ҳамчун Ваколатдор оид ба ҳуқуқи кӯдак вогузоршударо дар асоси Конститутсия ва қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон бовиҷдонона ва содиқона иҷро менамоям».
2. Ваколатдор оид ба ҳуқуқи кӯдак баъд аз савганд ёд кардан ба вазифа шурӯъ менамояд.
3. Ваколатдор оид ба ҳуқуқи кӯдак ба мӯҳлати панҷ сол ба вазифа таъин карда мешавад. Ӯ наметавонад ба ин вазифа бештар аз ду мӯҳлат пай дар пай таъин карда шавад.
4. Дахлнопазирии Ваколатдор оид ба ҳуқуқи кӯдак тибқи тартибе, ки Қонуни мазкур барои Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон муқаррар намудааст, амалӣ карда мешавад.

Моддаи 32⁵. МаҳдудиятҳобароиишғоливазифаиВаколатдороидбаҳуқуқикӯдак

1. Ваколатдор оид ба ҳуқуқи кӯдак ҳуқуқ надорад вакили мақомоти намояндагии ҳокимияти давлатӣ бошад, вазифаи дигареро ишғол кунад, ба соҳибкорӣ машғул шавад, ба истиснои фаъолияти илмиву эҷодӣ ва омӯзгорӣ.
2. Ваколатдор оид ба ҳуқуқи кӯдак наметавонад ба фаъолияти сиёсӣ машғул шавад, узви ҳизби сиёсӣ ё дигар иттиҳодияи ҷамъиятӣ, ки мақсадҳои сиёсӣ дорад, бошад.
3. Ваколатдор оид ба ҳуқуқи кӯдак ӯҳдадор аст баъд аз таъин шудан вазифаи ба мақоми ӯ номувофиқро дар муддати понздаҳ рӯз қатъ намояд.

Моддаи 32. Салоҳият, фаъолиятвакафолатҳоимоддиюиҷтимоииВаколатдороидбаҳуқуқикӯдак

1. Салоҳият, фаъолият ва кафолатҳои моддию иҷтимоии Ваколатдор оид ба ҳуқуқи кӯдак тибқи тартибе, ки Қонуни мазкур барои Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон муқаррар намудааст, дар соҳаи ҳуқуқу озодиҳои кӯдак амалӣ карда мешавад.
2. Барои таъмини фаъолияти Ваколатдор оид ба ҳуқуқи кӯдак дар Дастгоҳи Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон сохтори дахлдор таъсис дода мешавад.

Моддаи 32⁷. МаърӯзаҳоиҳарсолавамахсусиВаколатдороидбаҳуқуқикӯдак

1. Ҳар сол на дертар аз моҳи феврал Ваколатдор оид ба ҳуқуқи кӯдак дар бораи фаъолияти худ ва вазъи риояи ҳуқуқи кӯдак дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, МаҷлисимиллииМаҷлисиОлииҶумҳурии

Тоҷикистон, Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Суди конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Суди Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Суди Олии иқтисодии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Прокурори генералии Ҷумҳурии Тоҷикистон маърӯза ирсол менамояд.

2. Оид ба масъалаҳои алоҳидаи вайронкунии ҳуқуқу озодиҳои кӯдак Ваколатдор оид ба ҳуқуқи кӯдак ҳуқуқ дорад ба Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, МаҷлисимиллииМаҷлиси

Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, МаҷлисинамояндагониМаҷлиси

Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Суди конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон, СудиОлии

Ҷумҳурии Тоҷикистон, Суди Олии иқтисодии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Прокурори генералии Ҷумҳурии Тоҷикистон маърӯзаҳои махсус ирсол намояд.

3. Маърӯзаҳои Ваколатдор оид ба ҳуқуқи кӯдак тибқи тартибе, ки Қонуни мазкур барои Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон муқаррар намудааст, нашр карда мешаванд.

БОБИ 6. ДАСТГОҲИВАКОЛАТДОР

ОИДБАҲУҚУҚИИНСОН

Моддаи 33. ДастгоҳиВаколатдороидбаҳуқуқиинсон

1. Барои таъмини фаъолияти вазифаи Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон ва амалӣ намудани ваколатҳои ӯ Дастгоҳи Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон таъсис дода мешавад.
2. Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон мақомоти ҳокимияти давлатӣ ва шахси ҳуқуқӣ буда, дорои суратҳисоб ва дигар ҳисобҳо, мӯҳру бланкҳо бо номи худ ва тасвири Нишони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад.
3. Кормандони Дастгоҳ хизматчиёни давлатӣ мебошанд.
4. Дастгоҳ таъминоти ҳуқуқӣ, ташкилӣ, илмию таҳлилӣ, иттилоотию ахборотӣ ва дигар фаъолияти Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсонро амалӣ менамояд.
5. Сохтор ва низомномаи Дастгоҳ, низомномаи воҳидҳои сохтории онро Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон тасдиқ мекунад.
6. Дар доираи сметаи хароҷот Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон ҷадвали штатии Дастгоҳро тасдиқ мекунад.
7. Оид ба масъалаҳои ташкил ва фаъолияти Дастгоҳ Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон фармону фармоишҳо қабул мекунад.

Моддаи 34. МаблағгузориифаъолиятиВаколатдороидбаҳуқуқиинсон

1. Маблағгузории фаъолияти Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон аз ҳисоби Буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.
2. Дар Буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳар сол дар сатри алоҳида маблағҳои зарурии таъмини фаъолияти Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон пешбинӣ карда мешаванд.
3. Моликияти Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон, ки барои фаъолияти ӯ зарур аст, дар идоракунии оперативии вай буда, моликияти Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад.

Моддаи 35. Намояндагиҳовақабулгоҳҳоиҷамъиятии

Ваколатдороидбаҳуқуқиинсон

1. Барои мусоидат кардан ҷиҳати амалӣ намудани ваколатҳои Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳрҳо ва ноҳияҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон мумкин аст намояндагиҳо ва қабулгоҳҳои ҷамъиятӣ таъсис дода шаванд.
2. Низомнома оид ба намояндагиҳо ва қабулгоҳҳои ҷамъиятии Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон аз ҷониби Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон тасдиқ карда мешавад.

Моддаи 36. Шӯроиҳамоҳангсозвакоршиносониназди

Ваколатдороидбаҳуқуқиинсон

1. Дар назди Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон бо мақсади ҳамоҳангсозии фаъолияти мақомоти ҳокимияти давлатӣ ва сохторҳои ҷомеаи шаҳрвандӣ дар самти ҳифзи ҳуқуқу озодиҳои инсон ва расонидани ёрии машваратӣ Шӯрои ҳамоҳангсоз ва коршиносон таъсис дода мешавад.
2. Низомнома ва ҳайати Шӯрои ҳамоҳангсоз ва коршиносонро Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон тасдиқ мекунад.

Моддаи 37. ҚароргоҳиВаколатдороидбаҳуқуқиинсон

Қароргоҳи доимии Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон — шаҳри Душанбе мебошад.

Моддаи 38. ТартибимавридиамалқарордоданиҚонунимазкур

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти

ҶумҳурииТоҷикистон

ЭмомалӣРаҳмон

Хисоботи

чамъбастии фаъолияти сохахои рушди ичтимои-иктисодии нохияи Шохмансур барои семохаи якуми соли 2021

 

Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии ноҳияи Шоҳмансур дастуру супоришҳои Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро, ки дар Паёмашон ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 26 январи соли 2021 баён гардидаанд ва қарору амрҳои Раиси шаҳри Душанберо сармашқи кори худ намуда, бо мақсади истиқболи сазовори ҷашни 30-солагии Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон корҳои муайянеро анҷом дод.

Ҷиҳати истифодаи пурраи иқтидорҳои истеҳсолӣ, таъсиси корхонаҳои нав, фароҳам овардани ҷойҳои корӣ, бартараф намудани монеаҳои рушди соҳибкорӣ, таъмини амнияти озуқаворӣ, истифодаи самараноки замин ва дар ин замина ба роҳ мондани содироти маҳсулоти истеҳсолгардидаи ватанӣ дар асоси қарорҳои Раиси шаҳри Душанбе дар ҳудуди ноҳия, воқеъ дар кўчаҳои Айнӣ ва Зебуниссо сохтмони 12 адад корхонаҳои истеҳсолӣ бо маром идома доранд. Қайд кардан ба мавридаст, ки зимни ба кор андохтани корхонаҳои мазкур ҳаҷми истеҳсоли маҳсулоти саноатӣ ва содироти он ба мамлакатҳои хориҷи кишвар ба маротиб зиёд гардида, зиёда аз 3250 нафар шаҳрвандон бо ҷойҳои нави корӣ таъмин карда мешаванд.

Айни замон сохтмони корхонаи саноатї доир ба истењсоли мањсулотњои пахтагин, корхонаи коркарди санги хоро ва мармар, корхонаи коркарди сангњои ранга ва худљило, корхонаи истењсоли ламинат, корхонаи истењсоли равѓани пахта, корхонаи истењсоли мањсулоти ордї, корхонаи истењсоли яхмос ва корхонаи истењсоли борљома ва борчаспњо пурра ба анљом расида, фаъолияташонро оѓоз намудаанд.

Вобаста ба ин дар асоси ќарори дахлдори Раиси шањри Душанбе дар њудуди ноњияи Шоњмансур воќеъ дар кўчаи Њусейнзода 2/1 сохтмони бинои баландошёна бо љойгиршавии мењмонхонаи 4 ситорадор аз љониби соњибкори ватанї оѓоз гардида, корњои сохтмонї идома дорад. Њангоми сохта ба истифода додани мењмонхонаи замонавї дар маљмўъ беш аз 250 адад љойи кории нав таъсис дода мешавад. Дар баробари ин, дар бинои мазкур марказњои тиљоратї ва фарњангию истироњатї љойгир мешаванд, ки инфрасохтори сайёњї дар пойтахт боз њам мукаммал шуда, дар самти хизматрасонии баланд ба мењмонону сайёњони дохилию хориљї шароити арзанда фароњам мегардад.

Фаъолияти соёаёои рушди и\тимоию ицтисодии ноёия дар давраи ёисоботї чунин нати\ањо ба бор оварданд?

Иқтисодиёт ва молия

Дар давраи ҳисоботӣ иҷроиши контингенти умумии даромадҳо аз ҳисоби андозсупорандагони ноҳия ба андозаи 100,5 фоиз таъмин карда шуд. Нақшаи контингенти умумии даромадҳо дар ин муддат маблағи 226,2 млн. сомониро ташкил дода, ба буљети давлатї маблаѓњои андозї ва ѓайриандозї ба маблаѓи 227,3 млн. сомонї ворид шудааст, ки нисбат ба њамин давраи соли 2020 ба маблаѓи  15,4 млн. сомонї кам мебошад (семоњаи якуми соли 2020-ум ба буљет 242,7 млн сомонї ворид шуда буд).

Ќисми даромади буљети ноњия дар давраи њисоботї 100,1 фоиз иљро гардид. Наќшаи аниќгардида 47025764 сомониро ташкил дода, дар асл бошад 47090483 сомонї даромадњои андозї ва ѓайриандозї ба буљети ноњия ворид гаштанд. Нисбати наќша ба буљети ноњия 64719 сомонї зиёд ворид шуд.

Наќшаи аниќгардидаи ќисми харољоти бучети ноњия 91,8 фоиз иљро гардида, нисбати њамин давраи соли 2020-ум 32,2 фоиз ё ин, ки 11477766 сомонї ба соњањои хољагии халќи ноњия зиёд маблаѓ равона шудааст. Наќшаи аниќгардидаи харољотњои буљети ноњия 51299489 сомониро ташкил дода дар асл 47099773 сомонї харљ гардидааст.

Иљроиши харољотњои буљети ноњия дар соњањои хољагии халќ чунинанд:                                                                                сомонї

Номгуи харо\от	Маблаѓ (накша)	Маблаѓ (и\ро)	Фоиз
Харољотњои маќомоти иљроия	567385	431446	76,1 %
Харољотњои соњаи маориф	21075565	18802653	89,2 %
Харољотњои соњаи тандурустї	13185638	12477380	94,6%
Харољотњои соњаи њифзи иљтимої	134869	133246	98,8 %
Харољотњои коммуналию манзилї	15959776	14892041	93,3 %
Соњаи фарњанг ва варзиш	30110	21981	73 %
Дигар соњањо	346146	341026	98,5 %
Њамагї:	51299489	47099773	91,8%

Дар давраи њисоботї ба њисоби хазинаи фонди њифзи иљтимоии ањолї  маблаѓи 81,5 млн. сомонї љамъоварї шудааст, ки 102,5 фоизи наќшаро ташкил менамояд. Наќшаи аниќшуда 79,5 млн. сомонї буда, ба буљети хазинаи њифзи иљтимої 2,0 млн. сомонї зиёд ворид гардид.

Бо назардошти иљро гардидани наќшаи умумии ќисми даромад, дар ноњия иљроиши 2 сарчашмаи андоз ба маблаѓи 9,5 миллион сомонї таъмин нагардид. Андози даромад 5,3 миллион сомонї ва андоз аз истифода­барандагони роњњои автомобилгард ба маблаѓи 4,2 миллион сомонї ворид нашуд.

Наќшаи аниќшудаи андоз аз даромад 61,5 миллион сомониро ташкил дода, дар асл ба буљет 56,2 миллион сомонї (91,4%) ворид гардид. Наќшаи андоз аз истифодабарандагони роњњои автомобилгард бошад, 19,4 миллион сомониро ташкил дода, дар асл ба буљет 15,2 миллион сомонї (78,3%) ворид шуд. Аз нуњ сарчашмаи даромадњои буљети ноњия њамагї 1 сарчашма (андози даромад) таъмин нагардид, ки дар натиља ба буљети ноњия 626523 сомонї ворид нагардид.

САНОАТ

Корхонањои саноатии ќаламрави ноњия бо назардошти сектори ѓайридавлатї дар њаљми 108 455 300 сомонї мањсулоти саноатї истењсол карданд, ки дар муќоиса ба њамин давраи соли 2020 (њамин давраи соли гузашта 83 386 100 сомонї) ба маблаѓи 25 069 200  сомонї зиёд ё 125,8 фоизи нишондињандаи њамин давраи соли гузаштаро ташкил менамояд.

Њаљми мањсулоти аз анбор ба фурўш баровардашуда ба 104 161 500 сомонї расонида шуд, ки 69,04%-и њаљми истењсоли мањсулотро дар бар мегирад.

Дар корхонањои саноатии ноњия 2094 нафар коргарон кор мекунанд, ки нисбати њамин давраи соли 2020-ум 140 нафар зиёд буда (дар соли 2020-ум 1954 нафар), мањсулнокии мењнати њар коргар 51 793 сомонї ва музди миёнаи моњонаи њар як истењсолотчї 2726 сомониро ташкил медињад. Дар њамин давраи соли 2020 музди мењнати кормандон 1230 сомониро ташкил медод, ки дар муќоиса 1496 сомонї зиёд шудааст.

 

НАҚЛИЁТ

Муассисањои наќлиёти автомобилї дар давраи њисоботї 713 800 тонна борњои хољагии халќро кашониданд (соли  2020 — 746 600 тонна), ки 95,6 фоизро ташкил дода, 32 800 тонна кам мебошад. Гардиши боркашонї ба 55 100 000 тонна-километр расонида шуд (соли 2020 — 51 200 000 тонна-километр), ки ин ба 107,6% баробар буда, 3 900 000 тонна зиёд мебошад.

Дар ин давра аз тарафи муассисањои мусофиркашонии ноњия 18 391 400 мусофирон ба манзил расонида шуданд, ки нисбати њамин давраи соли гузашта 4 781 800 мусофир зиёд буда, 135,1 фоизро ташкил медињад (њамин давраи соли 2020-ум 13 609 600 мусофир ба манзил расонида шуда буданд).

Гардиши мусофирон 91 400 000  мусофир-километрро ташкил дод, ки  нисбати њамин давраи соли гузашта (соли 2020 — 66 400 000 мусофир-километр)  25 000 000 мусофир-километр зиёд буда, 137,7 фоиз мебошад.

ХИЗМАТИ МАИШЇ

Муассисањои хизматрасонї ба ањолї ба маблаѓи 40 800 000 сомонї хизмат расониданд, ки нисбат ба њамин давраи соли гузашта 12 500 000 сомонї зиёд буда, 133,4 фоизро ташкил медињад (њамин давраи соли 2020 ба ањолї ба маблаѓи 28 300 000 сомонї хизмат расонида шуда буд).

Ба ањолї ба маблаѓи 750,4 миллион сомонї хизмати пулї расонида шуд, ки ин дар ќиёс ба 73,0 фоизи нишондињандаи њамин давраи соли 2020 барорбар буда, 259,8 миллион сомонї кам мебошад (соли 2020 — 1010,2 млн. сомонї).

СОЊИБКОРЇ

Имрўз ба соњибкорї, ки омили асосии пешрафти љомеаи шањрвандї мебошад, дар ноњия диќќату эътибори њаматарафа дода мешавад.

Дар давраи њисоботї 5666 нафар соњибкорони инфиродї ба ќайд гирифта шудаанд, ки нисбати соли 2020-ум 421 нафар зиёд мебошанд (њамин давраи соли 2020 — 5245 нафар)

Маблаѓи патент ва шањодатномаи онњо 4 713 000 сомониро ташкил дод, ки нисбати њамин давраи соли гузашта ба малаѓи 1 131 000 сомонї зиёд мебошад.

С О Њ А И   М А О Р И Ф

Шуъбаи маорифи ноњия дар асоси наќшањои кории Маќомоти иљроияи њокимияти давлатии ноњия, Сарраёсати маорифи шањри Душанбе ва шуъбаи маориф кору фаъолияти худро ба роњ мондааст.

Дар давраи њисоботї муассисањои тањсилоти миёнаи умумии №48, 15, 100 ва Маркази тањсилоти иловагии ноњия аз љониби шуъбаи Агентии назорати давлатї дар соњаи маорифи шањри Душанбе аз аттестатсияи навбати гузаронида шуданд ва ба онњо барои фаъолият кардан иљозатнома ва акридитатсия дода шуд.

Моњи январи соли љорї дар Маркази рушди истеъдодњои ноњия дар даври шањри олимпиадаи шањрии мактаббачагон беш аз 460 нафар шогирдони муассисањои таълимии ноњия иштирок намуданд. Аз рўи маълумотњо зиёда аз  126 нафар хонандагони муассисањои тањсилоти умумии ноњия  дар даври шањрии олимпиадаи мактаббачагон соњиби љойњои ифтихорї гардиданд.

Дар даври љумњуриявии олимпиадаи фаннии мактаббачагон 20 нафар хонандагони синфњои 11 муассисањои таълимии ноњия сазовори љойњои ифтихорї гардиданд. Айни замон олимпиадањои даври љумњуриявї идома доранд.

Моњи марти соли равон дар даври шањрии олимпиада аз фанни технология дастаи ноњияи Шоњмансур бо намоиш додани мањсули дасти хонандагони њунарманд  сазовори љойи якум дониста шуд.

Тибќи наќшаи солона ва талаботњои дастури иттилоотию методии «Рањнамои довталаб» дар њамаи муассисањои таълимии ноњия новобаста аз шакли моликият дар њамкорї бо Маркази миллии тестии назди Президенти Љумњурии Тољикистон бо омўзгорон, падару модарон ва хатмкунадагони синфњои 9 ва 11 вохўрињо гузаронида шуданд, хатмкунандагон бо маводњои имтињонњои тестии дохилшавї ба мактабњои олии мамлакат (бо маводњо ва дастурњои методї)  ба пуррагї таъмин карда шуданд.

Моњи феврали соли љорї дар муассисаи тањсилоти миёнаи умумии №65 ва моњи март дар муассисаи тањсилоти умумии №35 бањри амалї намудани наќшаи чорабинињои  шуъбаи  маориф  Конференсияњои  илмї —  амалї  зери  унвони «Бистсолаи омўзиш ва  рушди фанњои табиатшиносї, даќиќ ва табиї -риёзї дар соњаи илму маориф» эълон гардидани солњои 2020-2040 гузаронида шуданд, ки дар онњо  омўзгорони  фанни география ва биологияи муассисањои тањсилоти миёнаи умумии ноњия фаъолона иштирок намуданд.

Бояд ќайд намоем, ки дар соли тањсили љорї дар муассисањои тањсилоти умумии ноњия 219 адад кабинетњои таълимии таљњиљозонидашуда фаъолият доранд, ки аз ин шумора 10-тои онро муассисањои таълимї бо дастгирии Сарраёсати маорифи шањри Душанбе ва маќомоти иљроияи њокимияти давлатии ноњия  дар соли 2020 дастрас намуданд.

Айни замон  дар муассисањои таълимии ноњия 2390 компютер, 243 ноутбук, 300 дастгоњи чопкунї, 361 тахтаи электронї ва 2344  адад камерањои мушоњидавї мављуд мебошанд, ки ба њар як компютер 11 нафар хонанда рост меояд (шумораи хонандагони синфњои 5-11 ба њолати 5 марти соли равон 28127 нафарро ташкил медињад).

Аз 63 муассисањои таълимї ва томактабї новобаста аз шакли моликият, ки дар ќаламрави ноњия фаъолият мекунанд, 47 муассиса ба шабакањои интернет пайваст мебошанд.

Дар асоси ќарори Маљлиси миллии Маљлиси Олии Љумњурии Тољикистон  аз 19 марти соли 2020, №759 «Дар бораи таѓйир додани сарњади маъмурии шањри Душанбе  ва ноњияи Рўдакї», њашт муассисаи тањсилоти умумии ноњияи Рўдакї ба ноњияи Шоњмансур гузаронида шуданд, ки дар натиља теъдоди муассисањои тањсилоти миёнаи умумии буљавї  ба 25 ва муассисањои тањсилоти умумии асосии буљавї ба 3 адад расид. (Муассисањои тањсилоти миёнаи умумии №№103,104,105,107,108,110 ва муассисањои тањсилоти умумии асосии №№104,106,109 аз ноњияи Рўдакї ба ноњияи Шоњмансур гузаронида шуданд).

Айни замон шумораи умумии хонандагон дар муассисањои таълимии ќаламрави ноњия – 51 185 нафар, аз љумла духтарон 25 392 нафар ва шумораи омўзгорон – 2 080 нафарро ташкил мекунад.

Лозим ба ёдоварист, ки шуъбаи маорифи ноњия  оид ба рафти иљроиши барномањои давлатии соњаи маориф, (12 барномаи давлатии соњаи маорифи љумњурї ва 21 Ќарорњои Њукумати Љумњурии Тољикистон, Ќарори Раиси шањри Душанбе, ќарорњои мушовараи  Вазорати маориф ва илми Љумњурии Тољикистон, Сарраёсати маорифи шањри Душанбе) дастуру супоришњои маќомотњои марбута дар семоња њисоботњоро ба Маќомоти иљроияи њокимияти давлатии ноњия, Вазорати маориф ва илми Љумњурии Тољикистон ва Сарраёсати маорифи шањри Душанбе  пешнињод  намуд.

Дар давраи њисоботї семинари машваратї тањти унвони «Њамроњ бихонем», даври дохилимуассисавии озмуни «Фуруѓи субњи доної китоб аст», «Илм фурўѓи маърифат» ва «Тољикистон ватани азизи ман» оѓоз гардида идома дорад.

Њамзамон дар 8 муассисањои тањсилоти миёнаи умумии ноњия бахшида ба «Рўзи Модар»  конференсияи илмї-бадеї ташкил карда гузаронида шуд. Илова бар ин тибќи наќшаи корї дар Маркази давлатии тањсилоти иловагї даври ноњиявии озмуни «Расми бењтарин» ва «Иншои бењтарин» ташкил ва баргузор гардид.

Бо маќсади пешгирии бемории сироятии коронавирус «Covid-19» бо дастгирии Маќомоти иљроияи њокимияти давлатии ноњия њамаи муассисањои тањсилоти умумї ва томактабї бо маводњои безараргардонї (мањлули хлор) ба пуррагї таъмин карда шуданд. Дар баробари ин корњои безараргардонї ва дезинфексионї дар муассисањо гузаронида шуда истодааст, ки њамарўза се маротиба фаршу деворњо ва дару тирезањои биноњои таълимї бо маводњои безараргардонї тоза карда мешавад.

РУШДИ И/ТИМОЇ ВА РОБИТА БО /ОМЕА

Барои таъмини иљрои босифат, самаранок ва сариваќтии вазифањое, ки дар Паёми Президенти Љумњурии Тољикистон аз 26 январи соли 2021 зикр гардидаанд, дар асоси Ќарори Раиси шањри Душанбе аз 10 феврали соли 2021, №80 “Дар бораи тасдиќи Наќшаи чорабинињои маќомоти иљроияи њокимияти давлатии шањри Душанбе оид ба иљрои вазифањое, ки дар Паёми Президенти Љумњурии Тољикистон аз 26 январи соли 2021 зикр гардидаанд”, Ќарори Раиси ноњияи Шоњмансури шањри Душанбе аз 23 феврали соли 2021, №55 “Дар бораи тасдиќи Наќшаи чорабинињои маќомоти иљроияи њокимияти давлатии ноњияи Шоњмансур оид ба иљрои вазифањое, ки дар Паёми Президенти Љумњурии Тољикистон аз 26 январи соли 2021 зикр гардидаанд” ба тасвиб расида, миёни сокинони шањраку мањаллањо ва муассисањои истифодабарии манзилї, кормандони соњаи маориф, тандурустї, фарњанг, иќтисоду саноат 17 мулоќоту вохўрињо ва дар самти татбиќи  Ќонунњои Љумњурии Тољикистон “Дар бораи танзими анъана ва љашну маросим дар Љумњурии Тољикистон”, “Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд” зиёда аз 117 мулоќоту вохўрињо гузаронида шуданд.

Дар самти бартараф намудани шиору навиштаљотњо ва парчамњои фарсудаву офтобзада якљо бо мутахассисони Муассисаи давлатии “Рекламаи беруна ва ороиши шањри Душанбе” дар кўчањои Айнї, Лоњутї, А.Дониш, М. Мастонгулов ва Н. Муњаммад санљишњо гузаронида, беш аз 20 адад парчамњои фарсуда ва 45 адад шиору навиштаљотњои офтобзада бартараф ва иваз карда шуданд.

Тибќи наќша — чорабинињо нисбати пешгирии бемории вируси норасоии масъунияти одам (ВНМО/БПНМ), ки аз тарафи маќомоти иљроияи њокимияти давлатии ноњия  иборат аз 10 банд ба тавсиб расидааст, корњои назаррас ба сомон расонида шуд. Дар њамкорї бо кормандони марказњои саломатии шањрии № 3, 5, 13 ва Маркази шањрии мубориза бар зидди вируси норасоии масъунияти одам дар шањраку мањаллањо ва биноњои баландошёнаи њудуди ноњия нисбати пешгирии бемории вируси норасоии масунияти одам 7 мулоќоту вохўрї миёни истиќоматкунандагон гузаронида шуд. Дар њамин раванд аз љониби мутахассисисони соњаи тандурустї миёни хонандагони синфњои болоии муассисањои тањсилоти миёнаи умумї корњои фањмондадињї ба роњ монда шудааст.

Ќайд кардан бамаврид аст, ки дар њудуди ноњия 34 адад муассисањои тандурустї фаъолият менамояд, ки аз ин теъдод 10 адад аз ноњияи Рўдакї ворид гардидааст. Муассисањое, ки аз буљети ноњия маблаѓгузорї мешаванд, 12 ададро ташкил медињад. Шумораи умумии кормандон 3707 нафар, аз љумла 1088 нафар табиб, 1425 нафар њамшира ва бародари тиб, 1194 нафар маъмурият ва кормандони техникї (2525 нафар занњо, 1182 нафар мардњо) мебошад. Шумораи катҳо дар беморхонањо 959 ададро ташкил медињад.

ФАРЊАНГ

Дар семоњаи якуми  соли љорї чорабинињои фарњангї — фароѓатї, идњои Рўзи Артиши миллии Љумњурии Тољикистон, Рўзи Модар — тањти унвони “Модар сарчашмаи њаёт”  барномањои консертї дар сатњи баланд баргузор карда шуданд. Њамзамон ќайд кардан бамаврид аст, ки бахшида ба Наврўзи байналмилалии 2021 бо дарназардошти бемории сироятии коронавирус “Covid-19” бо сабаби эълон гардидани сайру гашти оммавї чорабинии идона тањти унвони “Тољикистон Ватани Наврўз аст” баргузор гардид, ки дар он њунармандони шинохта баромад ва хотири њозиринро шод намуданд.

Бо маќсади баланд бардоштани маърифати њуќуќии сокинони ноњия ва пешгирии фарњанги бегонапарастї дар њамкорї бо кормандони шуъбањои 1 ва 2 ВКД дар ноњия, шуъбањои маориф, рушди иљтимої ва робита бо љомеа, бахшњои кор бо љавонон ва варзиш, кор бо занон ва оила, оид ба корњои дин, танзиму анъана ва љашну маросими миллї корњои таблиѓотї, мулоќоту вохўрињоро дар кўчаву хиёбонњо, бозорњо ва љойњои љамъиятии ноњия ба роњ монда, дар ин самт мунтазам корњои таблиѓотї бурда истодааст.

Њ И Ф З И   И / Т И М О Ї 

Дар ноњияи Шоњмансур 11 814 нафар нафаќахўрон, аз ин нафаќахўрони мењнатї — 9102 нафар, нафаќахурони иљтимої 2712 нафар, аз он љумла нафаќахурони маъюби 2884 нафар ба ќайд гирифта шудаанд.

Дар давраи њисоботии соли љорї барои пардохт намудани нафаќаи нафаќахўрон аз Агентии давлатии суѓуртаи иљтимоии Љумњурии Тољикистон ба маблаѓи 15 651 492 сомонї људо гардида, барои маблаѓгузорї пардохт карда шуд.

Дар давраи њисоботии соли љорї бахшида ба Рўзи Модар аз њисоби фонди захиравии раиси ноњия ба 320 нафар бонувон — кормандони сохторњои маќомоти иљроияи њокимияти давлатии ноњия як либоси атлас бо гулдаста ба маблаѓи умумии 37 440 сомонї, ба 16 нафар бонувон — кормандони дастгоњи раиси ноњия ба њар кадоми онњо маблаѓи 1000 сомонї ва як даста гул (њамагї 16 300 сомонї) ва ба 2 оилаи камбизоат ба њар кадоми онњо ба миќдори 500 сомонї (њамагї 1000 сомонї) кумак расонида шудааст. Њамзамон дар арафаи љашнгирии Рўзи Модар ба 15 нафар бонувон — собиќадори ноњия, ки дар рушду нумуи кишвар сањми босазо гузоштаанд, аз њисоби соњибкорони ноњия маводњои ѓизої бо як даста гул ба маблаѓи 4000 сомонї кўмак расонида шуд. Дар њамин раванд аз тарафи вакилони Маљлиси вакилони халќи шањри Душанбе (Азизиён С. ва Абдуллозода И.) ба 35 нафар оилањои камбизоати ноњия ба маблаѓи 12 340 сомонї ва вакили Маљлиси вакилони халќи ноњияи Шоњмансур (Меликов А.) ба 30 нафар оилањои камбизоат ба маблаѓи 15000 сомонї кўмаки молиявї расонида шудааст. Њамзамон аз љониби Кумитаи иљроияи Њизби халќии демократии Тољикистон дар ноњияи Шоњмансур ба 10 оилаи камбизоат ба њар кадоми онњо маблаѓи 500 сомонї (љамъ 5000 сомонї) кумак расонида шудааст.

Ќайд кардан љоиз аст, ки њар моњ ба 80 нафар оилањои ниёзманди ноњия аз љониби соњибкорони ноњия маводњои хурока кумак расонида мешавад, ки бо њисоби миёна маблаѓи он 32 400 сомониро ташкил медињад.

Вобаста ба роњандозии сиёсати хирадмандонаи Асосгузори сулњу Вањдати миллї, Пешвои миллат, Президенти Љумњурии Тољикистон муњтарам Эмомалї Рањмон бо соњибкорону тољирони њудуди ноњия корбарї намуда дар арафаи “Иди Наврўз” ба 2 172 нафар оилањои ниёзманди ноњия кумакњои ѓизої расонида шуд, ки маблаѓи он 608 748 сомониро ташкил менамояд.

Дар баробари ин аз љониби муассисањои динї ба 40 оилањои камбизоат, 4 нафар маъюбон ва 4 нафар ятимон кумакњои моддї ва ѓизої ба маблаѓи 12 885 сомонї расонида шуд.

Дар маљмўъ, дар давраи њисоботї ба 2 728 оилањои ниёзманди ноњия кумак ба маблаѓи 745 113 сомонї расонида шудааст.

Дар ин давра ба маъюбоне, ки ба маќомот мурољиат намудаанд, 10 адад асо, 2 адад асобаѓал, 3 роњравак ва ба 4 нафар аробачаи маъюбї дастрас карда шуд.

Тибќи ќарори Раиси шањри Душанбе дар давраи њисоботї ба 51 нафар маъюбон корти ройгон барои истифодабарї дар наќлиётњои коммуналии шањри Душанбе дода шуд.

Вобаста ба иљрои Ќарори Њукумати Љумњурии Тољикистон аз 14 майи соли 2020, №271 “Дар бораи љорї намудани механизми таъин ва пардохти кумакпулии унвонии иљтимої дар Љумњурии Тољикситон” давоми се моњи  соли љорї аз 3 156 оилањои камбизоати ба ќайд гирифташудаи ноњия ба 1553 оилаи камбизоат аз љониби Агентии давлатии њифзи иљтимоии ањолї љамъ 185112 сомонї маблаѓи кумакпўлї људо дастрас карда шуд.

Дар баробари ин љињати иљрои Ќарори Њукумати Љумњурии Тољикистон аз 3 майи соли 2010, №232 дар семоњаи якуми соли љорї ба 35 нафар кўдакони то сини 16-сола, ки мубталои вируси норасоии масъунияти одам ва бемории пайдошудаи норасоии масъуният мебошанд, маблаѓи 44 100 сомонї људо ва равона гардидааст.

ТАНЗИМИ АНЪАНА ВА /АШНУ МАРОСИМЊО

Дар ин давра аз тарафи бахши дин, танзими анъана ва љашну маросимњо 25 мулоќоту вохўрињо бо фаъолон, сокинони шањраку мањаллањо ва намояндагони ташкилоту муассисањо љињати камхарљ доир намудани љашну маросимњо, риояи ќонунњои миллии кишварамон, хоса роњ надодан ба зиёдаравї дар оростани дастурхон, пўшидани сару либоси ба фарњанги миллии мо бегона ва шомил нагардидан ба гуруњњои ифротгарої ташкил ва баргузор карда, 169  маротиба рейдњои мустаќим ва муштарак гузаронида шуд.

Айни замон дар ќаламрави ноњия 275 адад комиссияњои љамъиятї фаъолият карда истодаанд.

Аз тарафи аъзоёни  Комиссияи доимї  оид ба иљроиши банди 5¹ Ќонуни Љумњурии Тољикистон “Дар бораи танзими анъана ва љашну маросим” дар корхонаю  муассисањои соњаи маориф, саноат ва тандрустї 9 маротиба санљиш ва корњои фањмондадињї гузаронида шуд.

Дар  давраи њисоботї 623 тую маросими азодорї баргузор гардид. Аз љумла: домоду арўсї 609 адад, маросими чил 6 адад ва маросими сол 8 адад, ки харољоти умумї 2 436 000 сомониро ташкил дода, ба њисоби миёна ба њар маърака 4000 сомонї рост меояд.

Дар ин давра 10 нафар шањрвандоне, ки бар хилофи талаботи Ќонуни Љумњурии Тољикистон “Дар бораи озодии виљдон ва иттињодияњои динї” амал намудаанд, парвандањо бо ќисми 1 моддаи 474 Кодекси њуќуќвайронкунии маъмурї тартиб дода, аз онњо ба маблаѓи 4 200 сомонї љарима ситонида шудааст.

Дар мавсими кабудизоркунии солњои 2019-2020 аз љониби масљидњо зиёда аз 205 адад дарахти мевадињанда, 739 адад сояафкан ва 2420  дона  гулњои садбарг ва мавсимї шинонида шуд.

/АВОНОН ВА ВАРЗИШ

Сиёсати давлатии љавонон аз самтњои асосии фаъолият буда, ин таъмини тарзи њаёти солим миёни насли наврас ва љавонон мебошад. Дар робита ба ин, таъмини тарзи њаёти солими љавонон ба мисли њамешагї дар маркази таваљљуњ ќарор дода, дар њамкорї бо тамоми сохторњои ноњиявї ва муассисањои давлатию љамъиятии ноњия, ки љињати нигоњдошти тарзи њаёти солим фаъолият менамоянд, њамкорї намуда, силсилаи чорабинињо дар байни наврасону љавонон баргузор карда шуд.

Дар доираи наќшаи чорабаинињо миёни хонандагону донишљўёни муассисањои тањсилоти миёнаи умумї, ибтидої, миёна ва олии касбї ва бо сокинони мањаллањои ноњия ду маротиба њамоиши љавонон тањти унвони “Љавонон — мояи ифтихори сарбаландии Тољикистони азиз” ва  “Мо љавонон бо Шумоем Пешвои миллат” гузаронида шуд. Њамзамон 52 мулоќоту вохўрињо ва корњои фањмондадињї бо фарогирии 7592 нафар љавонон ва ањли љомеа гузаронида шуд.

Дар баробари ин дар њамкорї бо Раёсати кор бо љавонон ва варзиши шањри Душанбе, Хадамоти пешгирии њуќуќвайронкунї дар байни ноболиѓон ва љавонони шањри Душанбе ва шуъбаи 1 ва 2 ВКД ноњия дар интернеткафењои њудуди ноњия 6 маротиба рейдњои муштарак гузаронида шуда, њолатњои њуќуќвайронкунї аз љониби ноболиѓон пешгирї карда шуд.

Бо маќсади пешгирии фарњанги бегона, пурзур намудани корњои таблиѓи либоси миллї ва гирифтани пеши роњи пўшидани либосњои ѓайр миёни занон ва љавондухтарон давоми 3 моњи соли љорї дар кўчаву хиёбонњо ташкилоту идорањои њудуди ноњия 4 маротиба рейдњои муштарак ва 5 аксияи ноњиявї тањти унвони “Либоси миллї, таљассумгари фарњанги инсон” бо фарогирии 985 нафар гузаронида шуд.

Бо маќсади баланд бардоштани завќи мутолиаи китоб, арљгузорї ба эљодиёти нависандагону шоирони классику муосири тољик, њуввияти миллии љавонон, њисси ватандўстї, баланд бардоштани сатњи саводнокии љавонон ва роњбаладу муваффаќ будан бо китоб дар доираи дастуру супоришњои Асосгузори сулњу Вањдати миллї, Пешвои миллат, Президенти Љумњурии Тољикистон муњтарам Эмомалї Рањмон аксияњои ноњиявї тањти унвони “Биёед, китоб мехонем” ва “Саломатии миллат — боигарии давлат” дар боѓњои фарњангию фароѓати ба номи Алишери Навої, Куруши Кабир ва гулгашти Куйбишев бо иштироки 652 нафар наврасону љавонон баргузор гардид.

Вобаста ба иљрои ќарори Раиси ноњияи Шоњмансур аз 12 феврали соли 2021, №40 “Дар бораи таљлили Рўзи Ќуввањои Мусаллањи Љумњурии Тољикистон дар ноњияи Шоњмансури шањри Душанбе”, тадбирњои зарурї андешида, дар ин самт як ќатор корњо ба анљом расонида шуд.

Дар доираи ин мулоќоту вохўрињо, мусобиќањои варзишї ва барномањои фарњангї — фароѓатиро бо иштироки васеи љавонон ва сарбозону афсарони ќисмњои њарбии њудуди ноњияи Шоњмансур доир карда шуд.

Бо маќсади рушд ва оммавию мукаммалгардонии тарбияи љисмонї ва варзиш ҳамчун самти афзалиятноки сиёсати иљтимої баҳри ташаккули шахсияти солим, ҳифзу беҳдошти саломатии љавонон ва љалби онњо ба намудњои гуногуни варзиш моњи феврали соли 2021 дар майдончаи варзишии ќисми њарбии №02615 Вазорати мудофиаи Љумњурии Тољикистон, ќисми њарбии №0122 Ќушунњои сарњадии Кумитаи давлатии амнияти милии Љумњурии Тољикистон миёни сарбозон, љавонони то синни даъватї ва донишљўёни литсейи њарбии Вазорати мудофиаи Љумњурии Тољикистон мусобиќањои варзишї аз рўи намудњои волейбол, шашка, турник, брус, футбол, волейбол ва вазнбардорї  баргузор гардид.

Њамзамон дар толори ќисми њарбии №0122 ва №0125 Ќушунњои сарњадии Кумитаи давлатии амнияти миллии Љумњурии Тољикистон миёни сарбозони ќисмњои њарбї, љавонони то синни даъватї Конференсияи ноњиявї тањти унвони “Сарбози Ватан будан ифтихори љавонмардист” ва вохурї тањти унвони “Њомии Ватан” баргузор гардид, ки дар чорбинињои мазкур сардори Раёсати кор бо љавонон ва варзиши шањри Душанбе, намояндањои маќомоти иљроияи њокимияти давлатии ноњияи Шоњмансур, Шўрои собиќадорони љангу мењнат, Комиссарияти њарбї ва сардорони ќисмњои њарбии њудуди ноњия иштирок ва суханрони намуданд.

Дар умум дар чорабинињои мазкур 1265 нафар љавонон љалб гардида, тариќи васоити ахбори омма ва шабакањои интернети инъикос гардидаанд.

Дар асоси ќарори Раиси шањри Душанбе “Дар бораи баргузории марафони велосипедронї ва дави Наврўзї, 1000 нафар барои дави Наврўзї ва 100 нафар дар марафони велосипедронї аз ташкилоту идора ва муассисањои ноњия фаъолона иштирок  намуданд.

Дар ноњия 2 майдону 16 толорњои варзишї, 52 адад майдончањои варзишї ва 6 адад марказњои солимгардонї фаъолият доранд, ки дар онњо 29 мураббї ба 18 њазору 269 нафар машқварзон нозукињои намудњои варзишро тамрин медињанд.

Дар ин давра, варзишгарони ноњия дар мусобиќањои гуногуни варзишии ноњиявї, шањрї, љумњуриявї ва байналмилалї иштирок намуда, 46 медал, аз љумла, 12 тилло, 13 нуќра ва 21 адад биринљї  ба даст овардаанд.

Дар умум дар давраи њисоботї дар самти татбиќи сиёсати давлатии љавонон 98 чорабинї бо фарогирии 20 њазору 10 нафар, рушду инкишофи тарбияи љисмонї ва варзиш 27 чорабинї бо фарогирии 6 њазору 426 нафар, самти ободкорию созандагї 13 аксияву шанбегињо бо фарогирии 1963 нафар, аксияи таблиѓотию ташвиќотї 342 чорабинї бо фарогирии 1 њазору 369 нафар ва 19 адад мулоќоту вохурињо бо усули “Хона ба хона” дар маљмўъ 1 211 чорабинї бо фарогирии 76 њазору 700 нафар гузаронида шуданд.

КОР БО ЗАНОН ВА ОИЛА

Бахши кор бо занон ва оилаи Маќомоти иљроияи њокимияти давлатии ноњияи Шоњмансур бо маќсади дар амал татбиќ намудани Фармони Президенти Љумњурии Тољикистон аз 01 ноябри соли 2006, № 496 «Дар бораи Барномаи давлатии тарбия, интихоб ва љобаљогузории кадрњои роњбарикунандаи Љумњурии Тољикистон аз њисоби занону духтарони лаёќатманд барои солњои  2007-2016», Ќонуни Љумњурии Тољикистон аз 3 майи соли 2014, №294 «Дар бораи Барномаи давлатї оид ба пешгирии зўроварї дар оила дар Љумњурии Тољикистон барои солњои 2014-2023», пешгирии  људошавии оилањои љавон, фаъолияти кории худро ба роњ монда, дар асоси он наќшаи чорабинињо тайёр намуда, оид ба ин самт ва њадафњо фаъолият менамояд.

Бахш тибќи наќшаи корї, вобаста ба масъалањои пешгирї аз гаравидани наврасону љавонон ба њизбу њаракатњои экстремистию террористї, њурофотпарастиву ифродгарої, таќлиди фарњанги бегона, беморињои сироятии љинсї ва тарбияи љавонон дар руњияи эњтиром ба ќонунгузорї ва арљгузорї ба муќаддасоти миллї дар шањраку мањаллањо, коллељ ва литсейњои њудуди ноњия зиёда аз 10 суњбату вохўрињо ва корњои таблиѓотию ташвиќотї баргузор намуд. Зимни баргузории вохўрињо бо ањолї оид ба риоя ва татбиќи дурусти Ќонуни Љумњурии Тољикистон “Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд”, Ќонуни Љумњурии Тољикистон “Дар бораи танзими анъана ва љашну маросимњо дар Љумњурии Тољикистон”, Ќонуни Љумњурии Тољикистон “Дар бораи пешгирии зуроварї дар оила” далелњои ассоснок баён гардида, даъват ба амал оварда шуд, ки риояи даќиќи талаботи ќонунњои мазкурро њамагон бояд таъмин намоянд.

Љињати иљрои бандњои 20 ва 22 љадвалњои баргузории фестивал, намоиш, ид, озмунњои анъана ва њунарњои мардумї дар Љумњурии Тољикистон барои солњои 2019-2021, ки бо амри Президенти Љумњурии Тољикистон аз 27 январи соли 2020, №АП-1332 тасдиќ гардидааст, дар ноњия як ќатор чорабинињо гузаронида шуд.

Моњи феврали соли љорї дар муассисаи тањсилоти миёнаи умумии №65 даври ноњиявии Фестивали “Чакомаи гесу” бо љалби љавондухтарон, бонувони гесӯи дароздошта, духтарони донишгоњу донишкадањо ва коллељњои њудуди ноњия баргузор гардид. Ѓолибон ва иштироккунандагони фестивал бо диплом ва сипосномањои Раиси ноњия сарфароз ва ба даври шањрї пешнињод гардиданд.

Таљлили “Рўзи Модар” моњи марти соли 2021 тањти унвони «Зиндагї аз модар сарчашма мегирад» дар Донишгоњи Миллии Тољикистон баргузор гардид. Дар чорабинии мазкур бонувон ва љавондухтарони фаъоли ноњия даъват гардида, аз љониби Маќомоти иљроияи њокимияти давлатии ноњияи Шоњмансур 150 нафар бонувон — кормандони соњањои маориф, тандурустї, шуъбаи Вазорати корњои дохилї дар ноњия ва дигар сохторњои дахлдор барои хизматњои бисёрсолаи бенуќсон дар соњањои гуногуни љомеа ва иштироки фаъолона дар њаёти љамъиятї бо туњфа ва аз миёни онњо 32 нафарашон бо ифтихорномаи Раиси ноњия сарфароз гардонида шуданд.

Дар баробари ин 16 марти соли љорї дар мањаллањои Чиноро – 1, 2, Шоњмансур — 1 ва Зебуниссо даври ноњиявии озмуни “Кадбонуи бењтарин” гузаронида шуд. Ѓолибони озмун бо диплом ва туњфањои хотиравї сарфароз дониста, барои иштирок ба даври шањрї пешнињод гардиданд.

 

ЊУНАРЊОИ МАРДУМЇ

Дар доираи “Солњои рушди дењот, сайёњї ва њунарњои мардумї” эълон шудани солњои 2019-2021, дар ноњия 19 марказњои касбомўзї, аз љумла “Маркази омўзиши њунарњои ќолинбофї ва адрасбофї”, “Маркази омўзиши ќолинбофї ва попурзанї”, “Маркази бофандагї, дўзандагї, ќуроќдўзї, попурзанї ва омўзиши гаљкорї”, “Сехи кафшергарї”, маркази омўзиши истењсоли пойафзол ва љувздони занона, 4 маркази дузандагї ва њунарњои мардумї бо љалби соњибкорон ва њунармандон фаъолият карда истодаанд.

Дар ин муддат дар марказњои таълимии Њунарњои мардумии ноњия 150  нафар ба кори доимї ва 195 нафар љавонон ва занњои хонашин ба омўзиш фаро гирифта, аз тарафи шуъбаи Агентии мењнат ва шуѓли ањолї дар ноњия бо сертификат барои фаъолият таъмин гардиданд.

Њамзамон дар муњити хонаводагии шањраку мањаллањо 33 мањфилњои омўзишї њунарњои мардумї аз ќабили дўзандагї, зардузї, гулдузї, љомадузї, бофандагї, курпадузї, тоќидузї, попурзанї, ќуроќдузї, танурсозї, табаќтарошї ва нонпазї фаъолият менамоянд, ки дар он беш аз 900 нафар занону љавонон ба њунаромўзї љалб карда шуданд.

САБТИ АСНОДИ ЊОЛАТИ ШАЊРВАНДЇ

Бањри иљрои Ќонуни Љумњурии Тољикистон “Дар бораи баќайдгирии давлатии асноди њолати шањрвандї”, баланд бардоштани маърифати њуќуќї, оиладорї, сариваќт ба ќайд  гирифтани сабти таваллуд, аќди никоњ, вафот,  фарзандхонї, иваз намудани ному насаб ва муќаррар кардани падарї, миёни ањолї вусъат бахшидани корњои фањмондадињї оид ба пешгирии никоњи хешутаборї ва пошхўрии оилањои љавон тадбирњои зарурї роњандозї гардида, дар ин самт вохўриву мулоќотњо ва љаласањои сайёр дар шањраку мањаллањо, ташкилоту идорањо  ва муассисањо мунтазам баргузор  менамоянд.

Дар ин давра 839 таваллуд, (нисбати соли 2020 109 адад зиёд),  вафот -157 адад  (26 адад зиёд), никоњ -141 адад (35 адад зиёд), талоќ -121 адад (нисбат ба соли гузашта фарќият нест), муќаррар кардани падарї 199 адад (7 адад кам), иваз  намудани  ному насаб -126  адад  (34  адад  кам) ба ќайд гирифта, фарзандхонї 4 адад (4 адад зиёд) сабт карда шуд.

Бо маќсади пешгирии пошхўрии оилањо ва баланд бардоштани сатњи маърифати оиладорї наќша чорабинињо ќабул гардида, корњои фањмондадињї миёни ањолї вусъат бахшида шуд.

МАРКАЗИ НАЗОРАТИ ДАВЛАТИИ 

 САНИТАРЇ-ЭПИДЕМИОЛОГЇ

Дар семоњаи якуми соли 2021 Маркази назорати давлатии санитарию эпидемиологии ноњия фаъолияти худро аз рўи наќшаи солона ва моњона ба роњ монда, дар 87 иншоот санљиши љории санитарї гузарониданд, ки 6,3%-ро (њамагї 1379 объект) ташкил медињад. Дар соли љорї зањролудшавї дар байни ањолї аз маводњои ѓизої ба ќайд гирифта нашудааст.

Њамзамон, бањри иљрои Ќонуни Љумњурии Тољикистон аз 1 августи соли 2012, №890 “Дар бораи бехатарии мањсулоти хўрокворї” аз нуќтањои савдо 230 кг мањсулотњои хўроквории пастсифат ва мўњлати истеъмолашон гузашта, ба маблаѓи 960 сомонї аз муомилот гирифта, безарар ва нобуд карда шуд.

Аз тарафи мутахассисони Марказ нисбати шањрвандоне, ки ќоидањои санитариро риоя накардаанд, 68 протокол тартиб дода, ба маблаѓи 41 230 сомонї љаримабандї карда шудааст. Њамзамон фаъолияти 11 иншоот муваќќатан боздошта шуд.

Дар соли њисоботї нисбат ба соли гузашта баќайдгирии беморињои сироятї мутаносибан паст буда, беморињои тавассути об сирояткунанда ба ќайд гирифта нашудааст. Бемории зардпарвини намуди “А” 21 њодиса ба ќайд гирифта шудааст, ки аз он 19 њодисааш кудакони синни то 17 сола мебошанд.

Дар мавриди баќайдгирї ва ба муолиља фаро гирифтани беморон дар давраи њисоботї дар њудуди ноњия бемории нави коронавирус (Ковид-19) ба ќайд гирифта нашудааст.

Дар ин давра аз тарафи Маркази таъминоти бехатарии озуќаворї бинобар сабаби риоя накардани талаботњои бойторию бењдоштии нигоњдорї, интиќол ва фурўши озуќаворї нисбати 20 нафар шањрванд љарима ба маблаѓи 3 660 сомонї татбиќ карда шудааст. Инчунин нисбати 33 иншоот аттестатсияи бойтории шароитї-истењсолї гузаронида шудааст, ки дар натиља ба буљет маблаѓи 5 940 сомонї ворид карда шуд. Дар баробари ин аз тарафи мутахассисони бойторї дар бозорњои ноњия ташхисњои мањсулотњои хурока гузаронида шудааст, ки ба маблаѓи 11 833 сомонї ба буљет ворид гардидааст. Дар маљмўъ аз тарафи Маркази таъминоти бехатарии озуќаворї ба буљаи давлат 21 433 сомонї ворид гардидааст. Њамзамон якљо бо кормандони Раёсати истифодабарии роњњо дар умум 210 сар саг ва 9 сар гурбаи дайдуи бесоњиб безарар гардонида шуда, дар партовгоњи КВД шањри Душанбе нобуд карда шудааст.

Дар давраи њисоботии соли љорї аксияи экологии “Тозагии соњил” бо иштироки 31 590 нафар гузаронида шуд, ки дар натиља 144 900 метри мураббаъ гирду атрофи шањраку мањаллањо ва 33 420 метри тулонї љуйборњо аз партовњои сахти маишї ва ифлосињо тоза карда шуда, бо љалби 36 адад техникањои коммуналї 152 метри мукааб партовњо бароварда шуданд.

Аз тарафи нозирони шуъба нисбати 3 нафар шањрвандон барои худсарона буридани дарахтон ба маблаѓи 900 сомонї, 41 нафар барои риоя накардани талаботњои ќонуни Љумњурии Тољикистон “Дар бораи партовњои истењсолї ва истемолї” ба маблаѓи 6 360 сомонї, 15 нафар барои ифлос намудани манбаи об ба маблаѓи 900 сомонї ва 78 нафар шахсони воќеї ва њуќуќї барои вайрон кардани талаботњои ќонунунгузорї дар самти њифзи муњити зист ба маблаѓи 11 100 сомонї љаримабандї карда шуданд.

МАНЗИЛИЮ КОММУНАЛЇ

Бо маќсади омодагии њамаљонибаи маќомоти иљроияи њокимияти давлатии ноњияи Шоњмансур ба мавсими тирамоњу зимистони солњои 2020-2021 ва дар ин замина таъмини фаъолияти самаранокии соњањои рушди иљтимої ва иќтисодии ноњия дар асоси Карори Њукумати Љумњурии Тољикистон аз  31 марти соли 2020, №199 «Дар бораи сари ваќт омода намудани соњањои иќтисодиёт ва иљтимоиёти љумњурї барои фаъолияти мунтазам ва самарабахш дар давраи тирамоњу зимистони солњои 2020-2021», ќарори  Раиси шахри Душанбе аз 5 майи соли 2020, тањти №295 «Дар бораи сари ваќт омода намудани соњањои иќтисодиёт ва иљтимоиёти шањри Душанбе барои фаъолияти мунтазам ва самарбахш дар давраи тирамоњу зимистони солњои 2020-2021» ќарори Раиси ноњияи Шоњмансур тањти №170 аз 20 майи соли 2020  “Дар бораи сари ваќт омода намудани соњањои иќтисодиёт ва иљтимоиёти ноњияи Шоњмансур барои фаъолияти мунтазам ва самарбахш дар давраи тирамоњу зимистони солњои 2020-2021» дар ноњияи Шоњмансур ќабул гардида, наќша — чорабинињо тањия ва тасдиќ гардиданд. Ситоди ноњиявї дар њайати 34 нафар таъсис дода шуд.

Дар мавсими зимистонгузаронии солњои 2020-2021 вобаста ба иќтидорњои зикргардида ва интиќоли нерўи гармї дар маљмўъ 500 иншоотњо, аз љумла 345 биноњои истиќоматї, 17 муассисањои томактабї, 15 муассисањои тањсилоти миёнаи умумї, 15 муассисањои тиббї ва 108 биноњои тобеи вазорату идорањо барои кабули гармї ба наќша дохил карда шуда, пурра омода гардиданд. Дар ин давра 511 биноњои истиќоматї ва ташкилоту идорањо бо энергияи гармї таъмин гардиданд, ки 102% наќшаро дар бар мегирад.

Барои гузаронидани мавсими тирамоњу зимистони солњои 2020-2021 љиҳати омода намудани шабакањои коммуникатсионї, низоми обпартої, роњњои автомобилгард ва дигар иншоотњои ёрирасони ноњия корњои зиёде анљом дода шуд. Аз љумла, 30 377 м² таъмири љории роњњои мошингард ва роњњои дохили мањаллањо, 395 052 метри тулонї љуйборњои обгузар тоза карда шуда, 1 173 метри тўлонї љуйборњои бетонии (лоток) таъмирталаб аз таъмир бароварда шуд. Дар баробари ин 2,82 км роњњо аз тарафи соњибкорон мумфарш ва 560 м²аз тарафи Муассисаи давлатии “Раёсати  сохтмон,  азнавсозї ва таъмири асосию љории роњњо, кўпрукњои њудуди марзию маъмурии шањри Душанбе” азнавсозї карда шуданд.

Барои гузаронидани мавсими тирамоњу зимистони солњои 2020-2021 дар муассисањои соњаи маориф 16,35 тонна ангишт, 137м³ њезум, 4 118 литр сўзишворӣ ва 128м² шиша захира карда шуд.Муассисаҳои тањсилоти миёнаи умумї ва кўдакистонњои ноњия бо 29 адад генераторњои барќии иќтидорашон гуногун таъмин карда  шудаанд.

Њамзамон, бо маќсади таъмини бозори истеъмолї бо мањсулоти кишоварзї дар фасли зимистон ва содир намудани онњо ба хориљи кишвар дар њудуди ноњия 1 адад сардхона бо ѓунљоиши 2000 тонна мањсулоти кишоварзї ва 1000 тонна мањсулоти дигари ѓизої сохта ба истифода дода шуд.

Дар баробари ин дар муассисањои табобатию профилактикии ноњия мувофиќи наќшаи тасдиќгардида 15,8 тонна ангишт, 45м³ њезум, 1843 литр сўзишвории дизелӣ захира карда шуда, 478 адад гармкунакњои барќӣ омода, 679,08м² шишабандӣ гардид.

Дар ин давра якљо бо соњибмулкони манзилњои истиќоматї таъмири бомњои биноњои истиќоматї ба миќдори 6610 м², таъмир ва иваз намудани дарњои даромадгоњои биноњои истиќоматї 53 адад, иваз намудани хатњои гармигирї ва оби гарм дар дохили биноњои истиќоматї ба миќдори 3 650 метри тулонї иљро гардид. Корњо дар самти мазкур идома дорад.

Боиси зикр аст, ки љињати гузаронидани тањлили даќиќи њолати истењсолу интиќол ва ќабули энергияи гармї, чораљўии фаврї вобаста ба њалли масъалаву камбудињои љойдошта ва тањияи наќшаи чорабинињо гурўњњои кории муштарак аз њисоби намояндагони Хадамоти давлатї оид ба назорат дар соњаи энергетика, ШСХК “Барќи тољик”, Муассисаи давлатии “Шабаќањои гармидињии шањри Душанбе”, намояндагони масъули Маќомоти иљроияи њокимияти давлатї дар шањри Душанбе таъсис дода шуд ва гурўњи кории мазкур маълумотњои тањлилиро бо пешнињодњо ба ситоди шањрї манзур намуданд.

Дар давраи њисоботї 182 адад садамањои оби нўшокї, 448 адад садамањои оби ѓализ аз тарафи КВД “Обу корези Душанбе, 87 адад садамањои оби нўшокї, 148 адад садамањои оби гарм, 60 адад садамањои барќї аз тарафи муассисаи давлатии “Хадамоти танзиму тармими садамот 007” ва 43 адад садамањои ќувваи барќ аз тарафи шабакањои барќии ноњия бартараф гардиданд.

Бањри иљрои дастуру супоришњои Раиси шањри Душанбе аз 3 июни соли 2015 бобати ба танзим даровардани њолати санитарї-экологї дар ќаламрави пойтахт, ќарорњои  Раиси шањри Душанбе №186 аз 01 апрели соли 2010  «Дар бораи тасдиќи тартиботи љамъоварї, баровардан, коркард ва безараргардонии партовњои сахти маишї дар њудуди марзию маъмурии шањри Душанбе» ва №98 аз 13 февралї соли 2004 «Дар бораи наќшаи комплексии чорабинињои асосии ташкилї, профилактикї, санитарию гигиенї, дезинфексионї, дезинсексионї ва дератизатсионї оид ба таъмини амнияти санитарию  эпидемиологї, њифзи муњити зист ва саломатї», аз њудуди ноњия дар ин давра  ба миќдори  14 271 тонна партовњои сахти маишї ва партовњои њамшафати роњњо, аз тарафи КВД “Наќлиёти махсуси партовњои сахти маишї” ва Раёсати истифодабарии роњњои ноњия  бароварда шуданд.

Бо маќсади таќвият бахшидан ба корњои ободонию созандагї, сарсабзу хуррам гардонидани њудуди ноњия, нињолшинонию кабудизоркунї дар семоњаи якум 84 008 бех дарахтони ороишї, сояафкан ва мевадињанда, 1021206 адад гулњои мавсимї, 460 310 ќаламча, 99 750 бех гули садбарг, 706 108 бех гули лола ва дар масоњати зиёда аз 20 592м² сабзазорњо ташкил карда шудаанд.

Ќайд кардан ба маврид аст, ки нињолњои ороишиву мевадињанда бо риояи талаботи  агротехникї бо тавсияи мутахассисони соња шинонида шуданд.

Бо маќсади иљрои Амри Президенти Љумњурии Тољикистон аз 22 майи соли 2018,  №АП-1059 доир ба рафти корњои ободонию бунёдкорї ба муносибати таљлили љашни 30-солагии Истиќлолияти давлатии Љумњурии Тољикистон, ќарори Раиси шањри Душанбе “Дар бораи Наќшаи чорабинињои амалї намудани корњои бунёдкорї бахшида ба таљлили љашни 30-солагии Истиќлолияти давлатии Љумњурии Тољикистон дар давраи солњои 2019-2021”гурўњи корї таъсис дода шудааст.

Боиси ќаноатмандист, ки дар рафти вохўрињо бо соњибкорон ва шахсони эњсонкор бо маќсади сазовор таљлил намудани љашни 30-солагии Истиќлолияти давлатии Љумњурии Тољикистон, сиёсати ободкориву созандагии Асосгузори сулњу Вањдати миллї, Пешвои миллат, Президенти Љумњурии Тољикистон, муњтарам Эмомалї Рањмонро дастгирї намуда, дар бунёд намудани иншооти хизматрасонї, таъсиси корхонањои саноатї ва сањмгузорї дар соњањои гуногунро мушаххас баён намуданд.

Дар маљмўъ баъд аз гузаронидани силсилаљаласа ва вохўрињои корї  778 чорабинињо бо таъсиси  7 627 љойњои нави корї ба наќша гирифта шудааст.

Бояд тазаккур дод, ки дар солњои 2019-2021 љамъ 691 чорабинї амалї карда шуд, аз љумла 326 бинову иншоот рангубор, 138 нуќтањои партовљамъкунї ва 9 майдончаи варзишї таъмиру азнавсозї карда, 62 540м² роњњо аз тарафи Раёсати истифодабарии роњњо, 4,6 км роњњо аз тарафи соњибкорон, 9,2 км аз тарафи Раёсати сохтмони асосии маќомоти иљроияи њокимияти давлатии шањри Душанбе азнавсозї карда,  аз тарафи соњибкорони ватанї 420 метри тўлонї ќубурњои оби нўшокї дар мањаллаи Ховарон, бинои Раёсати истифодабарии роњњо ва 6 адад хобгоњ таъмир карда, сохтмони 12 адад корхонањои саноатї, 3 адад муассисањои тањсилоти миёнаи умумї барои 2380 љой, 3 муассисањои томактабї барои 860 љой, 43 адад марказњои савдою хизматрасонї, 1 њаммом, 1 сардхона, 59 биноњои баландошёна ба итмом расонида шудаанд, ки 88,8%-и наќшаро дар бар мегирад.

Сохтмони як ќисми ин иншоотњо пурра ба анљом расида, моњњои наздик ба истифода дода мешаванд.

Дар худуди нохияи Шоњмансур 2 адад канал, аз љумла канали “Шоњмансур” дарозиаш 3,52 км., ѓунчоишаш 0,34 м³ ва канали “Њазора” дарозиаш 6,52 км., ѓунљоишаш 0.5 м³ мављуд мебошад.

Ѓайр аз ин, дар њудуди ноњия 5 адад селпарто, аз љумла селпартои “Ќаротегин” — дарозиаш 6,92 км, тавоноиаш 1.4 м³/с, селпартои Будёний — дарозиаш 5,5 км., селпартои Куйбишев — дарозиаш 2,0 км, селпартои Дустии Халкњо — дарозиаш 0,4 км ва селпартои Аэропорт дарозиаш 3,12 км. арзи вуљуд дорад.

Аз тарафи Раёсати обёрии шањри Душанбе дар 3 моњи соли 2021 аз каналу селпартоњо ба миќдори 1 211,1м³ гилу шаѓал ва партов тоза карда шуд.

Аз тарафи Раёсати истифодабарии роњњои ноњияи Шоњмансур дар робита ба омода намудани шабакањои коммуникатсионї, низоми обпартої ва дигар иншоотњои ёрирасони ноњия 101 326 метри тулонї системањои обпарто тоза карда, 4035,6 метри тулонї роњњо мумфарш ва 593 м²  сафолакњои бетонї таъмир карда шуд.

 

СОХТМОН

Аз њисоби њамаи сарчашмањои маблаѓгузоришаванда барои сохтмони капиталї 194 019 900 сомонї маблаѓ сарф шудаааст ва то ин муддат 111 989 400 сомонї ба фондњои асосї ба истифода дода шудааст?

Аз тарафи комиссияи давлатии ќабули иншоотњо дар ин давра: сохтмони биноњои истиќоматии индивидуалии ба итмомрасонидашуда бо масоњати умумии 1 128 м² кабул шуд, ки 8,3 фоизи њамин давраи соли гузаштаро ташкил менамояд.

ТАРТИБОТИ /АМЪИЯТЇ

Ш.ъбањои корњои дохилии ноњия дар ин давра дар як\оягї бо дигар маќомоти њифзи њуќуќ доир ба таъмини волоияти ќонун ва мубориза ба муќобили \инояткорон: муътадил гардонидани вазъият: таъмини  амнияти шањрвандон: пешгирии \иноятњои вазнин: дастгир кардани ашхоси ба \иноят дастзада ва љорї кардани тартиботи \амъиятї: як ќатор чорабинињоро амалї намуданд?

Дар семоњаи якуми соли 2021 дар њудуди ноњия 209 \иноят ба ќайд гирифта: аз он 180-тоаш ошкор гардидааст: ки ин 86,1%-ро ташкил медињад? (дар њамин давраи соли 2020-ум 493 љиноят содир карда, 422 адади онњо ошкор гардида буданд, ки 85,5%-ро ташкил медињад) Нисбати соли 2020-ум 284 љиноят кам содир шудааст.

ХАДАМОТИ ОТАШНИШОНЇ

Дар ин муддат дар њудуди ноњия 14 њодисаи сўхтор ба ќайд гирифта шуд, ки зарари моддии расидаи ин сўхторњо 224 683 сомониро ташкил медињад. Назар ба њамин давраи соли гузашта 3 њодисаи сўхтор ва маблаѓи зарар ба миќдори 153 477 сомонї зиёд мебошад (дар соли 2019-ум 11 њодисаи сўхтор ва 71 206 сомонї зарари моддї).

Сабабњои асосии сар задании сўхтор ин риоя накардани ќоидањои бехатарї аз сўхтор њангоми истифодабарии асбобњои барќї, беназорат гузоштани оташ, расиши кўтоњи ноќилњои барќї ва оташбозии кўдакон мебошад.

СУЃУРТА

Филиали КВД «Тољиксуѓурта» дар ноњия дар ин давра наќшаи љамъовариро 100%, ба маблаѓи 200 000 сомонї (наќша 200 000 сомонї) иљро намуд. Аз он љумла: Суѓуртаи њатми 33,2% ба маблаѓи 15 922 сомонї ва суѓуртаи ихтиёри 121,1% ба маблаѓи 184 078 сомонї.

Дар давраи њисоботї аз руи суѓуртаи њатмї ва ихтиёрї ба шањрвандон ба маблаѓи 41 000 сомонї пардохт карда, миќдори шартномањо ба 1364 адад расонида шуд.

ДАЪВАТИ /АВОНОН

Хизмат дар сафњои Ќуввањои Мусаллањи Ватан вазифаи муќаддаси њар як \авонмард ва ташкили он масъалаи мубрами маќомоти и\роияи ноњия ба шумор меравад? Дар давраи даъвати \авонон ба сафњои Ќуввањои Мусаллањ комиссариати њарбии ноњия як\оя бо раисони ш.роњои мањаллањо: фаъолон ва кормандони маќомоти корњои дохила корњои зиёдеро ба ан\ом расониданд?

Зимни даъвати бањории соли љорї 160 нафар љавонон дар давоми 12 рузи корї ба хизмати њатмии њарбї сафарбар карда шуданд, ки 100 фоизи наќшаро ташкил медињад.

ШУЃЛИ АЊОЛЇ

Дар ноњия аз рўи нишондодњои оморї (ба њолати 01.01.2021) 168 143 нафар ањолї зиндагонї мекунанд.

Дар давраи њисоботї 812 нафар бекорон ба ќайд гирифта шудаанд, ки 462 нафари онњо зан ва 502 нафарашонро љавонон ташкил мекунанд.

Дар ин муддат 520 нафар бекорон бо кор таъмин карда шудаанд, ки 258 нафарашон занон ва 297 нафарашон љавонон мебошанд.

Ба омўзиши касбї 260 нафар бекорон фаро гирифта шудаанд, ки 245 нафари онњо зан ва 180 нафари онњо љавонон мебошанд.

Дар семоњаи якуми соли љорї ба 52 нафар шањрвандон маблаѓи 29 900 сомонї кўмакпулї барои бекорї пардохт карда шудааст, ки дар муќоиса ба соли гузашта 35 нафар кам мебошад.

Маќомоти и\роияи њокимияти давлатї дар ноњияи Шоњмансур супоришҳои Ҳукумати ҷумҳурии Тоҷикистонро оиди касбомӯзиро ба назар гирифта: маркази омузишии касбҳои дузандагӣ: компютер: қаннодӣ: забони англисиро таъсис намуд? Ҳоло дар ноҳияи Шоҳмансур филиали маркази таълими «Калонсолони ҷумҳурии Тоҷикистон» фаъолият карда истодааст: ки ин марказ бо таҷҳизотҳои зарурии корӣ, аз қабили мошинҳои дузандагӣ: компютер: мизу курсӣ ва маводҳои таълимӣ таъмин карда шудааст?

МУРОҶИАТИ ШАҲРВАНДОН

Ба унвони мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии ноҳияи Шоҳмансур дар ин давра 1 010 адад ҳуҷҷат ворид гардид.

Аз миқдори умумии ҳуҷҷатњои воридгашта 967 адади он пурра аз назорат соқит карда шудааст, ки 96%-ро ташкил менамояд.

Дар ин муддат ба мақомоти иҷроия 222 адад арзу шикояти шаҳрвандон ворид шуда, 218 адади он ҳаллу фасл гардид. 4 адад арзу шикоятҳо дар ҳолати иҷроиш қарор доранд.

Аз мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии шаҳри Душанбе 90 арзу шикоятҳои шаҳрвандон ворид шуд. Аз аризаҳои воридшуда 87 адад дар мўҳлати муайяншуда аз назорат соқит карда шуданд. Дар ҳолати иљро 3 ариза мебошад.

Дар мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии ноҳияи Шоҳмансур тартиби қабули шаҳрвандон аз тарафи Раиси ноҳия рузҳои шанбе ба роҳ монда шуда, дар семоҳаи ҳисоботии соли ҷорӣ 37 нафар шаҳрвандон қабул карда шуданд, ки 34 адади муроҷиатҳо баррасӣ шуда 3 адади он дар ҳолати иҷро қарор дорад.

 

 

 

Раиси ноҳияи Шоҳмансур                                              Билол Иброҳим